Toekomst van werk

Samen terugkeren naar (kantoor)werk: welke varianten zien we ontstaan? Naar schatting vier miljoen werkenden hebben tijdens de pandemie vanuit huis doorgewerkt. En meer dan de helft van hen verwacht ook na de pandemie meer op afstand van kantoor te kunnen blijven werken. Het ‘hybride model’ van deels op afstand en deels op de kantoorlocatie werken, is één van de grotere arbeidsinnovaties die door deze pandemie een flinke duw in de rug lijkt te krijgen. Maar hoe krijgt deze moderne manier van werken gestalte in de praktijk?

Maatschappelijke sectoren als zorg, onderwijs, veiligheid en kinderopvang zijn essentieel voor de kwaliteit van onze samenleving en bieden mooie kansen om betekenisvol werk te doen. Toch hebben juist deze sectoren te maken met grote uitdagingen in het werven en behouden van personeel. In dit artikel vertelt NSvP-directeur Sonia Sjollema wat er in haar ogen misgaat en hoe het anders kan én moet.

Als de coronapandemie en de oorlog in Oekraïne één ding duidelijk hebben gemaakt, is het wel dat een permanente arbeidsreserve dringend noodzakelijk is voor vitale maatschappelijke sectoren als zorg, onderwijs en defensie. Nederlanders meldden zich massaal aan voor werken voor het algemeen belang. Maar welke rol kunnen werkgevers spelen bij het beschikbaar stellen van personeel en wat levert dit hen – naast een goed gevoel – nog meer op?
 

Platformwerk is een organisatievorm die over de hele arbeidsmarkt voorkomt en sterk in opkomst is. Sonia Sjollema, directeur van de NSvP, benadrukt dat het belangrijk blijft om de techniek en het gebruikte verdienmodel los van elkaar te zien. Platforms bieden een infrastructuur waarin vraag en aanbod gekoppeld worden, en kan zo worden ingezet dat er wél menswaardig werk ontstaat. “Om platformwerk inclusiever te maken of in te zetten als opstap naar de arbeidsmarkt kan je er zaken omheen organiseren, zoals goede begeleiding, een sociale context en mogelijkheden om te leren.”

Gemeentes lijken steeds meer interesse te tonen in het starten en ondersteunen van sociale coöperaties; werkplekken waarbij mensen met behoud van uitkering en zonder sollicitatieplicht hun eigen onderneming kunnen starten. Inmiddels zijn er meer dan 20 coöperaties, waar zo’n 194 mensen ondernemen naar vermogen en zo hun steentje bijdragen aan de participatiemaatschappij. De meeste coöperaties zijn gestart door ervaren ondernemers met een sociaal hart en hun aantal groeit gestaag.

Hoe krijgt het hybride werkmodel gestalte in de praktijk? Samen met de Universiteit van Amsterdam volgen we de rol van de leidinggevende om tot een werkbare hybride realiteit te komen. Het team van Hanneke Grutterink, Roy Sijbom (UvA), Sjoukje Giesing (Rijkswaterstaat) en Marjolein Wevers (Deloitte) ontvangt binnen de TerugkeerChallenge een subsidie van € 20.000 om inzicht te verschaffen de cruciale rol van de leidinggevende in het samen met medewerkers vormgeven van de nieuwe werkelijkheid bij het terugkeren naar kantoor.

Terwijl werkgevers merken dat de krapte tot recordhoogte is gestegen en de piek nog niet is bereikt, blijft er nog altijd veel arbeidspotentieel onbenut. Hoe komt het dat die kloof er nog altijd is? Welke mindshift is hiervoor nodig? In gesprek met Paul den Uijl (COO Tempo-Team) en Ila Kasem (directeur Van de Bunt Organisatieadvies) over arbeidsparticipatie en de gemeenschappelijke verantwoordelijkheid van overheid, werkgevers en burgers. 

Het skillspaspoort kan een nuttig instrument zijn om inzichtelijk te maken wat mensen (zouden moeten) kennen, kunnen en willen in bepaalde banen en beroepen. Zo’n paspoort moet dan wel voldoen aan een aantal randvoorwaarden en krijgt pas publieke waarde als werkgevers, werknemers en onderwijsinstellingen het daadwerkelijk erkennen en gebruiken. Hafid Ballafkih, projectleider van het rapport ‘Vrij reizen over de arbeidsmarkt’ waarin het skillspaspoort is onderzocht, vertelt over de kansen en bedreigingen en wat het wel of niet oplost in relatie tot menswaardig werk. “We moeten de mens terugbrengen in het werk.”

Het is een paradoxale situatie op de arbeidsmarkt. In veel sectoren melden werkgevers enorme tekorten aan personeel. En die situatie leidt ook tot maatschappelijke ontwrichting. Tegelijkertijd is er nóg een tekort: het inclusie-tekort. Ondanks de recordkrapte op de arbeidsmarkt, zijn er naar schatting nog steeds zo’n 1,4 miljoen mensen die ook aan de slag zouden willen maar daar niet in slagen. Historische krapte, een nieuw kabinet en nieuwe gemeenteraadsverkiezingen: Het is nu of nooit, voor een inclusieve arbeidsmarkt. Column door Ton Wilthagen.

De aangekondigde krapte op de arbeidsmarkt als gevolg van vergrijzing en ontgroening is in veel sectoren inmiddels werkelijkheid geworden. En gezien de demografische prognoses is Nederland daar de komende decennia nog niet vanaf. De reflex van werkgevers - het bieden van hogere lonen - zorgt vooral voor herverdeling van de schaarste en niet voor een oplossing daarvan. Wat zijn de andere opties om in het structurele tekort aan arbeidskrachten te voorzien? Arbeidseconoom Joop Schippers schetst zijn perspectief.