In 2020 ontving Sjanne Marie van den Groenendaal (Tilburg University) de PhD Innovatiebeurs van de NSvP. De centrale vraag van haar onderzoek is: Hoe kunnen organisaties en zzp’ers de samenwerking zo inrichten dat de organisatie optimaal gebruik maakt van de expertise van zzp’ers én tegelijkertijd de (ontwikkel)behoeften van de zzp’ers vervult? "Want", zo zegt Sjanne Marie, "welke keuzes zzp’ers - als ze dus eenmaal zzp’er zijn - maken met oog op hun loopbaanontwikkeling, is nog een onbekend onderzoeksterrein."
Zzp’ers tussen wal en schip
In 1988 telde Nederland nog 1600 freelancers, in 2001 waren dat er een half miljoen, in 2020 meer dan een miljoen. Het woord ‘freelancen’ komt van het Engelse woord freelance, een term ontstaan in de middeleeuwen waar huursoldaten hun diensten beschikbaar stelden voor geld. Hun lans (lance) behoorde aan niemand anders toe dan zichzelf, zij waren letterlijk free lancers1. Zzp’ers (of freelancers, de Kamer van Koophandel maakt geen onderscheid tussen deze twee begrippen) zijn vandaag de dag niet meer weg te denken uit ons werklandschap. Desondanks ontbreekt het veel organisaties nog aan duidelijke regelgeving en beleid voor ‘hun’ zzp’ers – en dat heeft invloed op de loopbaanontwikkeling van deze zelfstandigen. Gaan ze mee op team- of bedrijfsuitjes? Staat de HR-afdeling tot hun beschikking? Hebben ze toegang tot alle lagen van de organisatie en krijgen ze, desgewenst, meer verantwoordelijkheden of andere taken toegewezen als daar behoefte aan is of wanneer een project daar om vraagt?
De start van het PhD-traject
Het zijn een aantal van de vele vragen waar Sjanne Marie zich voor haar promotieonderzoek over loopbaanontwikkeling van zzp’ers mee bezig houdt. Vanuit de master Human Resource Studies stroomde ze binnen Tilburg University door als junior docent binnen de gelijknamige afdeling. Na dat twee jaar met veel plezier te hebben gedaan, wilde Sjanne Marie graag voor de universiteit blijven werken en een promotieonderzoek paste in haar straatje. Toen de mogelijkheid zich voordeed om een PhD-traject te starten, hoefde ze dan ook niet lang na te denken.
Een ondernemende familie
Als je weet uit wat voor omgeving Sjanne Marie komt, dan verwacht je bijna niet anders dan dat het zzp’erschap onderwerp van onderzoek zou zijn. “Ik kom uit een ondernemende familie: mijn vader, moeder, jongere zus, en partner, allemaal zijn het ondernemers.” Maar de focus op zzp’ers voor het promotieonderzoek ontstond geleidelijk en in samenspraak met haar begeleiders prof. dr. Dorien Kooij, prof. dr. Rob Poell en dr. Charissa Freese, allen werkzaam bij Tilburg University. Toeval of niet, na vijf jaar van onderzoek doen, zou Sjanne Marie niet anders gewild hebben: “Ik ben zo enthousiast geworden over dit onderwerp. Het feit dat er nog niet veel wetenschappelijk onderzoek gedaan is naar de loopbaanontwikkeling van zzp’ers en dat ik zo veel zzp’ers om me heen heb, maken dat ik iedere dag weer enthousiast ben om er mee aan de slag te gaan.”
Welke keuzes zzp’ers - als ze dus eenmaal zzp’er zijn - maken met oog op hun loopbaanontwikkeling, is nog een wat onbekend onderzoeksterrein
Hybride zzp’ers
Sjanne Marie is sinds januari van dit jaar overigens zelf ook zzp’er en inzetbaar als adviseur en trainer, onder andere voor het praktisch toepassen van haar onderzoeksbevindingen. Dit doet zij náást haar contractuele werkzaamheden bij Tilburg University, wat Sjanne Marie een zogenoemde ‘hybride zzp’er’ maakt. Ook deze vorm van zzp’er-schap is populair; de zekerheid van een vast inkomen en parttime eigen baas zijn, is voor velen een perfecte combinatie. Waarom mensen überhaupt zzp’er worden, daar is al veel onderzoek naar gedaan. “Momenteel hebben we op basis van voorgaand onderzoek een goed beeld van de motieven die personen drijven om als (hybride) zzp’er aan de slag te gaan. Maar welke keuzes zzp’ers - als ze dus eenmaal zzp’er zijn - maken met oog op hun loopbaanontwikkeling en welke mogelijkheden ze daarvoor (direct en indirect) in organisaties benutten, is nog een wat onbekender onderzoeksterrein.” aldus Sjanne Marie.
Loopbaanontwikkeling behelst veel verschillende vlakken
Ondersteuning in de loopbaanontwikkeling van zzp’ers heeft niet per se te maken met jarenlange opleidingen of dure trainingen. Denk bijvoorbeeld ook aan het aanbieden van de mogelijkheid om het professioneel netwerk uit te breiden, taken buiten de comfortzone uit te voeren (door middel van job crafting) of het geven van die ene presentatie en daar feedback op te ontvangen. Het draait om het opdoen van ervaringen die bijdragen aan persoonlijke en professionele ontwikkeling. Ondersteuning in loopbaanontwikkeling is voor een groot aantal mensen die in loondienst werken een vanzelfsprekend element in hun werkleven, terwijl zzp’ers op dit vlak nu nog vaak buiten de boot lijken te vallen.
Bewustwording bij organisaties ontbreekt
Om meer inzicht te krijgen in hoe organisaties en zzp’ers samenwerken, interviewde Sjanne Marie een aantal HR-managers en zzp’ers over hun arbeidsrelaties. Veel organisaties blijken zoekende te zijn naar hoe nu precies met zzp’ers om te gaan. Vaak blijft het hangen bij het contracteren. Bedrijven doen hun best juridisch en belastingtechnisch te voldoen, maar HR blijft vaak achter. Het lijkt erop dat organisaties steeds kiezen uit twee smaken: of zzp’ers worden behandeld als volwaardige medewerkers en mogen deelnemen aan teamuitjes en kerstborrels óf er is een duidelijke scheiding tussen werknemers en zzp’ers, waarbij zzp’ers niet worden uitgenodigd voor bedrijfsactiviteiten. Het lijkt voor organisaties een uitdaging een doordachte strategie toe te passen op de arbeidsrelaties met zzp’ers. Daaraan ten grondslag ligt een stuk bewustwording, concludeert Sjanne Marie uit de gesprekken. Vanuit deze onderzoeksresultaten ontstond het idee een praktische, hands-on tool te ontwikkelen die bewustwording creëert bij de betrokken partijen en tegelijkertijd een handvat biedt voor het vormen van een visie en een daarop gebaseerd stappenplan. Hiermee kunnen organisaties direct aan de slag om de arbeidsrelatie met zzp’ers te optimaliseren.
De toolkit is bedoeld om praktische ondersteuning te bieden aan organisaties, zodat zzp’ers meer kunnen worden ondersteund in hun loopbaanontwikkeling
Toolkit voor organisaties en zzp’ers
Onder andere het idee voor de toolkit leverde Sjanne Marie de PhD Innovatiebeurs op. Het eerste (nog aan verandering onderhevige) ontwerp van de toolkit bevat een aantal componenten: kennisclips met inzichten uit wetenschappelijk onderzoek, een organisatiescan - met wie werken we samen en waarom? - en een stappenplan waarmee een visie wordt omgezet in een strategie met uitvoerbare acties. Het doel is een optimale arbeidsrelatie te realiseren waarin zowel aan de behoeften van de organisatie als van de zzp’ers tegemoet wordt gekomen. De toolkit is vooral bedoeld om praktische ondersteuning te bieden aan organisaties, zodat zzp’ers daadwerkelijk meer kunnen worden ondersteund in hun loopbaanontwikkeling.
Alle partijen samen
Een belangrijke derde partij die volgens Sjanne Marie ook zeker aan dient te schuiven bij de ontwikkeling van de toolkit, is de detacherings- en uitzendbranche. Zij treden vaak op als bemiddelaar om zzp’ers aan organisaties te koppelen. Op deze wijze worden vraag en aanbod samengebracht en worden de arbeidsvoorwaarden bepaald. Detacherings- en uitzendbureaus kunnen daarom ook een rol spelen in het creëren van een optimale arbeidsrelatie waarin behoeften van zzp’ers worden gezien en gehoord. Sjanne Marie beoogt met haar wetenschappelijk onderzoek en de toolkit diverse partijen (de zzp’ers, de organisaties die zzp’ers inhuren en detacheerders en uitzendbureaus) samen te brengen en arbeidsrelaties dusdanig te optimaliseren, zodat organisaties optimaal gebruik kunnen maken van de expertise van zzp’ers én tegelijkertijd de (ontwikkel)behoeften van de zzp’ers worden vervuld.
1 Bron: www.freelance.nl
Lees & zie ook:
Blog #1 - De eerste stap naar goed opdrachtgeverschap
Blog #2 - De loopbaanontwikkeling van zzp'ers
Blog #3 - De startmotieven van zzp'ers
Blog #4 - Loopbaanpaden van zzp'ers
Sjanne Marie heeft haar onderzoek verdedigd in het voorjaar van 2021. Zij was bovendien te beluisteren in een BNR podcast over haar onderzoek: Hoe ook zzp'ers zich fouten kunnen veroorloven.
De NSvP draagt de verbinding tussen wetenschap en praktijk een warm hart toe. Als vermogensfonds stimuleren we al geruime tijd innovatieve projecten waarin wetenschappelijke kennis wordt toegepast in de (HR-)praktijk. Of: actieonderzoek waarin juist de praktijk de wetenschap verrijkt met nieuwe vraagstellingen en zienswijzen. Ter versterking van het kennisprogramma stelt de NSvP jaarlijks max. twee PhD Innovatiebeurzen á € 5.000,- ter beschikking. Om innovatie in werk verder te stimuleren richten we ons tot PhD’s in de A&O psychologie en HRM-verwante studies. Sjanne Marie van den Groenendaal gaat vanaf september 2020 aan de slag met de beurs.
