Jaap Wilmink, docent engineering aan MBO Rijnland, ontwikkelde het vak ‘Inspelen op Innovatie’ voor het MBO. Zelf geeft hij het vak aan studenten elektrotechniek, werktuigbouwkunde en installatietechniek. Het doel? Studenten bewust maken van de veranderende toekomst van werk, technologie en de rol die zij hierin spelen. ‘’De tijd dat we rustig in kamertje 3 individueel onze prachtige ideeën uitwerken, is voorbij.’’
Inspelen op Innovatie, waar gaat dat over?
Het vak bestaat uit een tiental lessen waarin fenomenen als biohacking en Artificial Intelligence aan de orde komen. Maar voornamelijk willen we studenten een spiegel voorhouden en ze bewust maken van de realiteit van de arbeidsmarkt. Een leven lang bij één werkgever is al lang geen realiteit meer en de kans dat hun werk binnen een paar jaar weer verandert is heel groot. Als ze daarop willen inspelen, is het belangrijk dat ze zich bewust zijn dat het bijhouden van nieuwe ontwikkelingen en het onderhouden van hun netwerk heel belangrijk is om aan nieuw werk te komen. De tijd dat we rustig in kamertje 3 individueel onze prachtige ideeën uitwerken is voorbij.
Wat is volgens u de belangrijkste les die ze moeten meenemen?
Het aller, allerbelangrijkste is communicatie, dat je met elkaar in contact blijft. Ongeacht niveau en op welke manier. Communicatie is ook je netwerk: met welke mensen ben ik allemaal gelinkt en welke mensen kan ik aanroepen om een vraag te stellen? En andersom: hoeveel mensen staan er open om mij een vraag te stellen? Zo van: ‘’Hee Wilmink, ik sprak je laatst, kunnen we niet eens…’’. Het gaat om elkaar helpen en ondersteunen, samen verder komen. Down en out draait het in mijn ogen allemaal om communicatie, wat nog 10 keer belangrijker wordt dan het al was.
Ook omdat de tijd van een vaste baan en zekerheid voorbij is?
Klopt. Hoe je dat in grote lijnen makkelijk kunt visualiseren is om die vaste baan te zien als een fabriek, waar we nu uitgaan. In een fabriek heb je hiërarchie, structuur en processen. Op het moment dat je uit die fabriek stapt en met z’n allen rondloopt met allemaal machientjes en mogelijkheden, verandert alles. Dan moet ik dus in het wild iemand anders tegenkomen die past op mijn machientje. En dus moet ik gaan communiceren om antwoord te krijgen op de vraag: wie past er op mijn (werk)activiteit?
Dus door technologie is er meer vrijheid en verbondenheid, maar je moet elkaar daarin wel kunnen vinden?
Juist. Een mooi voorbeeld is dat er bij onze elektrostudenten elk jaar wel één of twee ’nerds’ in de klas zitten - en dat is positief. In de rest van de maatschappij hebben ‘nerds’ misschien een negatieve connotatie, maar dat is bij ons het omgekeerde. Deze jongens zijn ontzettend goed in technologie - en gelukkig weten ze dat 9 van de 10 keer zelf ook. Ik probeer ze te laten inzien dat hun gebrek aan communicatie vaak een probleem is om die techniek daadwerkelijk verder te brengen. De professor die in zijn bovenkamer de mooiste dingen verzint die nooit het daglicht zien: doodzonde. Dus dat wil ik ze ook meegeven: beste supertechneut, zorg ervoor dat jouw supertechnologie daadwerkelijk het licht gaat zien zodat we er met zijn allen van kunnen genieten.
U geeft het vak ‘Inspelen op Innovatie’ zelf ook. Hoe is dat?
Ontzettend gaaf. Met veel leerlingen deel ik de passie voor nieuwe technologieën: dat gadget-gehalte, weet je wel. Hoewel ze soms ook nog wel eens versteld staan, hoor! Zeker bij fenomenen als biohacking, waarbij je sensoren in je lijf stopt met naalden, schrikken ze wel even van de invloed die technologie kan hebben op de mens. Een pacemaker is al jaren bekend en niet meer zo spannend, maar op het moment dat je de nieuwste technologie introduceert, met sensoren op en in je lijf, zijn ze wel even van hun à propos.
Bewustwording van de mogelijkheden van technologie die al bestaat is dus ook onderdeel van het vak.
Jazeker, want het feit is dat we al zo ver zijn met de technologie! Er is ontzettend veel mogelijk, hoewel we ons daar vaak niet bewust van zijn. In 1700-1800 werden er al prachtige technologieën bedacht, die pas in de afgelopen vijftig jaar het daglicht hebben gezien en worden toegepast. De uitdaging is niet zozeer om iets te verzinnen of technologisch mogelijk te maken, maar eerder: hoe brengen we technologie daadwerkelijk in de praktijk? Het uitdagen van creativiteit door bestaande kennis met toepassing in de praktijk te verbinden, is dan ook een belangrijk onderdeel van het vak.
Hoe kijken studenten naar de veranderende aard van de arbeidsmarkt?
De realisatie dat het geen vanzelfsprekendheid meer is dat je je leven lang bij één werkgever werkt, valt vaak nog wel. Maar dat ze daardoor ook echt op een andere manier moeten gaan acteren in de maatschappij, dat besef dringt vaak nog niet helemaal door. Maar dat geeft niet, het is normaal dat je nieuwe informatie niet gelijk integreert. Ik hoop dat ik een zaadje kan planten waardoor ze sneller doorkrijgen: ’Wacht even, misschien wordt er op dit moment iets anders van mij verwacht’, wanneer ze uitdagingen tegenkomen in het werkveld.
De ontwikkeling van technologie leidt soms tot onvoorspelbare maatschappelijke impact, waarbij ook ethische vragen naar boven komen. Komt dit ook terug in de lessen?
Ja, zeker. Wat gebeurt er bijvoorbeeld als je een manier verzint waarop postpakketjes voortaan makkelijk door drones kunnen worden bezorgd? PostNL kan dan bijna al haar mensen naar huis sturen en er worden enorme winsten gemaakt. Hoe werkt dat en wat voor impact heeft dat? Heel diep kunnen we er niet op ingaan, maar ik wil studenten wel bewust maken van de maatschappelijke problemen die technologie met zich mee kan brengen. Maar ik wil ze óók bewust maken dat geen optie is om te zeggen: ‘dit vinden we niet fijn, dus dan doen we het niet’. Want als iets technologisch kán, dan gebeurt het vroeg of laat. Dat wil ik ze meegeven, dat je niet vastloopt in een verouderd patroon maar nadenkt over bestaande technologische ontwikkelingen.
Wie of wat zijn inspiratiebronnen voor dit vak?
Inspirerende wetenschappers, zoals ‘omwentelaar’ en hoogleraar transitiekunde en duurzaamheid Jan Rotmans. Hij zag 15 jaar geleden al dat de maatschappij zoals die nu in elkaar steekt, geen toekomstvisie meer heeft. We zitten in een verandering van tijdperk en daarbij verandert ook hoe we ons werk organiseren. Ook uit de afleveringen van Tegenlicht haal ik inspiratie: zeker de laatste jaren hebben de maatschappelijke problemen die in de afleveringen voorbijkomen een technologische ondergrond. En minder gespitst op technologie, maar daarmee niet minder interessant en inspirerend, is voor mij de Correspondent. Journalistiek waarbij het grotere plaatje en de kern van de zaak duidelijk worden. Bewustwording en verder denken, antwoord proberen te krijgen op de vraag: hoe gaan we ervoor zorgen dat we er met elkaar een mooie maatschappij van maken, in plaats van een onwijs verdienende maatschappij? Dat drijft mij. Samen komen we verder.
“Inspelen op Innovatie” is een keuzedeel voor MBO niveau 3 en 4. Kijk voor meer informatie op www.s-bb.nl.
