De opkomende platformeconomie bepaalt steeds meer de toekomst van werk. Platformwerk biedt kansen, maar brengt ook uitdagingen met zich mee. Op 16 februari 2023 organiseerden NSvP en het Tijdschrift voor Arbeidsvraagstukken het symposium "Platformwerk in goede banen" om het debat over platformwerk en de platformeconomie in een bredere kring te voeren. Wetenschappers, beleidsmakers, professionals, platformbeheerders en werkgevers- en werknemersorganisaties kwamen bijeen om te debatteren over de gevolgen van de platformeconomie voor menswaardig werk.
De opkomst van platformwerk
De ontwikkelingen op het gebied van platformwerk gaan razendsnel. Nederland telt volgens de SER zo’n 125 werkplatforms voor online en offline klussen. Platformen bieden diensten aan die we vaak makkelijk gebruiken, denk aan Uber, Amazon of Flink. Dit biedt de consument flexibiliteit en laagdrempeligheid, maar desalniettemin brengen deze platformen mensenrechtenkwesties met zich mee die vaak over het hoofd gezien worden, zoals uitbuiting van arbeidskrachten en gebrek aan rechtsbescherming. Hoewel een groep hoger opgeleide kenniswerkers profiteren van de online platforms, zijn er ook kwetsbare werkenden waarvan hun rechten regelmatig geschonden worden. Politici en belangenbehartigers maken zich zorgen over zaken als veiligheid, verzekeringen en een eerlijke vergoeding voor deze groep platformwerkers en volgen de ontwikkeling kritisch.
Platforms maken gebruik van de mogelijkheden die de politiek de laatste decennia geschapen heeft - zoals flexibilisering, minder rechtsbescherming en meer zelfredzaamheid
Ferry Koster, spreker tijdens het symposium, ziet de opkomst van platformwerk als gevolg van een langere periode van deregulering op de Nederlandse arbeidsmarkt. Platforms maken gebruik van de mogelijkheden die de politiek de laatste decennia geschapen heeft, zoals flexibilisering, minder rechtsbescherming en meer zelfredzaamheid. Dit verklaart de verschillen in de platformeconomie tussen Europese landen. Waar Nederland en Engeland een grote mate van platformisering hebben met lage vakbondsvertegenwoordiging, hebben Scandinavische landen een grotere mate van vakbondsvertegenwoordiging en minder doorgevoerde flexibilisering van arbeid. Scandinavische landen zijn daardoor beter in staat de mogelijkheden voor kennisintensief platformwerk te benutten.
Platformwerk in goede banen - Hoe laten we de platformeconomie werken voor iedereen?
Aandachtspunten voor een duurzame arbeidsmarkt
Tijdens het symposium werd al snel helder: of je nu platformwerkers inhuurt, zelf een platform runt of vanuit de wetenschap of beleidsperspectief naar dit arbeidsmarktvraagstuk kijkt, de toekomst van platformwerk vraagt om een brede visie, sturing en verantwoordelijkheid van alle partijen. Omdat we de toekomst van werk voor een deel in eigen hand hebben, is het belangrijk een mening te vormen over platformwerk om dit in goede banen te leiden. Onderstaande punten van aandacht zijn aangedragen als voorwaarden voor een rechtvaardige en duurzame arbeidsmarkt voor platformwerkers.
1. Formele rechtspositie van platformwerkers
De rechtspositie van platformwerkers is een veelbesproken onderwerp binnen de politiek en de Europese Unie. Er zijn plannen voor aanpassing van de manier waarop platformwerk geregeld wordt, waarbij de nadruk ligt op de rechtspositie. Tijdens het symposium gaven deelnemers echter ook kritiek op de manier waarop de politiek de discussie voert. Er gaat veel aandacht naar de formele rechtspositie, maar het is duidelijk dat er verschillende groepen platformwerkers zijn met verschillende behoeften en belangen. De uitdaging is om te kijken hoe de rechtspositie van platformwerkers aan de verschillende behoeften recht kan doen en hoe praktische oplossingen daarin een rol kunnen spelen.
2. Nieuwe status voor platformwerkers
Aanhakend op de rechtspositie van platformwerkers zette Ferry Koster de deelnemers van het symposium aan het denken met een studie van Schor en Vallas (2023) naar de status van platformwerkers. Platformwerkers passen niet goed in de categorie van loonwerkers of zelfstandigen. Mede omdat er verschillende soorten platformwerkers zijn met verschillende behoeften. Sommigen willen meer rechtsbescherming en in loondienst werken, terwijl anderen juist de flexibiliteit van het platformwerk willen behouden maar wel behoefte hebben aan bepaalde zekerheden en verzekeringen. Een nieuwe status voor platformwerkers zou kunnen helpen om beter tegemoet te komen aan de specifieke behoeften van deze groep werkenden en om duidelijkheid te scheppen over hun rechtspositie.
3. Inzicht in het algoritme
Een derde punt van aandacht om platformwerk in goede banen te leiden, is inzicht in het algoritme achter platformwerk. Dit is belangrijk vanwege de asymmetrische machtsverhouding die ontstaat tussen de platformwerker en het platform. De werking van het algoritme achter het platform, zoals de werkverdeling, beloning en evaluaties, kan leiden tot onzekere beloning en onzekerheid in werk voor de platformwerker. Bovendien kan de informatie die het platform heeft bij de werkenden ontbreken, waardoor zij zich moeilijk collectief kunnen organiseren. Het is daarom nodig dat de werking van het algoritme inzichtelijk wordt gemaakt, zodat platformwerkers beter kunnen begrijpen hoe werk verdeeld wordt en wat zij kunnen doen om meer en beter betaalde klussen te krijgen.
Platformwerk in goede banen
De toekomst van platformwerk vraagt om samenwerking tussen politici, beleidsmakers, belangenorganisaties en wetenschappers. Aanpassingen zijn nodig om ervoor te zorgen dat alle platformwerkers op een menswaardige manier kunnen participeren op de arbeidsmarkt. Belangrijke aspecten die hierbij een rol spelen zijn het zeker stellen van een eerlijk loon, een goed pensioen, rechtsbescherming, vertegenwoordiging en goede arbeidsomstandigheden.
Tijdens het symposium benadrukten deelnemers vooral praktische oplossingen, zoals het versterken van collectieve onderhandelingsmogelijkheden en vergroten van transparantie van het algoritme. Daarnaast is het belangrijk mogelijkheden te hebben voor een menselijk aanspreekpunt bij praktische vragen of klachten van medewerkers en is er behoefte aan vormen van werkoverleg om invloed uit te oefenen op de organisatie van werk. Het is van belang dat deze aanpassingen in de toekomst doorgevoerd worden, zodat platformwerk op een menswaardige manier kan worden ingezet en bijdraagt aan een gezonde en evenwichtige arbeidsmarkt.
Het debat moet zich niet alleen richten op de positie van platformwerkers, maar op de positie van (kwetsbare) werkenden in het algemeen.
Maatschappelijk debat
Er is een breder maatschappelijk debat nodig over de inrichting van de arbeidsmarkt. Daarbij moet het gesprek ook kunnen gaan over een een nieuwe status voor platformwerkers die tussen freelancer en loondienstmedewerker inzit. De deelnemers hebben creatieve manieren besproken om over de platformeconomie na te denken. Dit omvat onder andere het doorbreken van monopolieposities en het behoud van pluraliteit en keuzemogelijkheden tussen platformen. Ook het stimuleren van alternatieve organisatievormen, zoals platformcorporaties past daarbij. Verder werd er aangedrongen op nieuwe manieren om platformwerkers collectief te vertegenwoordigen en nieuwe vormen van collectieve verzekering. Het debat moet zich niet alleen richten op de positie van platformwerkers, maar op de bredere positie van (kwetsbare) werkenden in het algemeen.
Lees meer over (inclusief) platformwerk, platformeconomie, coöperatieve platforms op onze themapagina Platformwerk
