Dit artikel is een integraal deel uit het boek 'Creativiteit krijg je niet voor niets. Over de psychologie van creativiteit in wetenschap en werk' van Carsten de Dreu en Daniel Sligte.
Max Perutz en Ferran Adrià schreven hun creatieve prestaties toe aan systematisch, grondig, welhaast analytisch en in ieder geval volhardend werken. Deze aanpak staat haaks op de zojuist besproken flexibele denktrant en het is inderdaad onmogelijk om op hetzelfde moment èn flexibel èn volhardend te denken. Toch sluit dit niet uit dat creatieve prestaties niet alleen voortvloeien uit flexibel en losjes denken, maar ook een product kunnen zijn van een volhardend brein. Of zoals de beroemde uitvinder Thomas Edison ooit stelde: “Innovation is 99% perspiration and 1% inspiration.”
Als flexibiliteit geen optie is, kun je altijd nog proberen met stug volhouden toch tot nieuwe, creatieve inzichten te komen. Wat er tijdens zo’n persistent proces eigenlijk gebeurt, is dat mensen stap voor stap door de brij van mogelijkheden, ideeën en oplossingen heengaan. Eerst worden de voor de hand liggende ideeën en inzichten beproefd en als “niet goed” afgevoerd.
Beetje bij beetje komt het volhardende brein aan de randen van het bekende en komen nieuwe, nog niet aangeboorde stukjes kennis en informatie in beeld waarmee verbindingen gelegd kunnen worden. De eerste contouren van een creatieve oplossing worden zichtbaar en door stug vol te houden wordt langzaam maar zeker een origineel inzicht vormgegeven (Boden, 1998; Newell & Simon, 1972; Nijstad & Stroebe, 2006). Het persistente brein is als een fietser – hij komt vooruit, stug doortrappend door weer en wind, en ziet onderweg veel details die hem op ideeën kunnen brengen.
De persistente denkstijl kost tijd en energie. Mensen zijn van nature geneigd nogal zuinig met hun energie om te gaan en ze nemen, als het even kan: de weg van de minste weerstand (Cosmides & Tooby, 2002; Roskes, Elliot, & De Dreu, 2014). De persistente denkstijl komt dan ook vooral tot z’n recht wanneer het moet en de creatieve oplossing echt belangrijk is. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer er zich een probleem voordoet, of wanneer iemand gericht is op het voorkomen van negatieve uitkomsten. Iemand heeft dan een vermijdingsoriëntatie en neemt liever geen risico’s, concentreert zich goed en benadert de situatie op een analytische en systematische manier (Buner & Postman, 1948; Easterbrook, 1959; Staw, Sandelands & Sutton, 1981).
Reageren