Ethische aspecten bij nudging

“Welke ethische aspecten zijn van belang bij nudging / een gedragsgerichte benadering?”

Tijdens één van de parallelsessies tijdens het OmkeerEvent 2017 gaven Daphne Truijens (promovenda in Filosofie en Economie aan het Erasmus Institute for Philosophy and Economics, Erasmus Universiteit Rotterdam en onderzoeksmedewerker SMO) en Joanne Reinhard (Senior Advisor bij Behavioural Insights Team), samen een stoomcursus methodologisch en ethisch verantwoord nudgen. Het doel van deze korte workshop was de deelnemers bewust te maken van de nudge-methodologie en ethische aspecten bij het ontwerp van nudges. 

Joanne en Daphne startten met een inleiding over het inzetten van de nudge-methodiek om de ontwikkeling van werkenden te stimuleren. Bij het toepassen van deze methodologie gaven zij voorbeelden van een aantal ethische overwegingen:
 

1. Denk na over de definiëring van het probleem:

“Welk probleem wil je met de Nudge aanpakken?” Het is ten eerste van belang om een heldere probleemdefiniëring op te stellen voordat je een OntwikkelNudge gaat ontwerpen. Het in kaart brengen van het probleem is daarmee het uitgangspunt van de nudge en kan het best zo specifiek mogelijk gedefinieerd worden.

2. Denk na over de definiëring van het doel:

Ten tweede is het belangrijk om stil te staan bij de definiëring van het uiteindelijke doel van de nudge. Wat wil je uiteindelijk bereiken met de nudge?
Het helpt daarbij als je het doel en het probleem formuleert in een contrast, zoals: “We willen graag dat werkenden gedrag x vertonen, in plaats van gedrag y.” Wanneer je het doel zo formuleert, wordt het direct duidelijk welk gedrag je als nudger wilt veranderen, en wat werkenden daarvoor moeten doen.

3. Denk na over wat voor soort doel je met de nudge hebt:

Wanneer je als nudger aan de slag gaat zijn er verschillende doelen die je kunt nastreven. De volgende drie doelen en/of uitgangspunten zijn tijdens de workshop besproken:
 

• Ten eerste kun je een paternalistisch doel hebben waarbij er vanuit gegaan wordt dat een nudge ingezet kan worden om het leergedrag van werkenden te stimuleren omdat zij hier beter van worden.
• Ten tweede kun je een libertair hebben. Dit heb je als doel wanneer je ervan uitgaat dat werkenden niet alleen beter worden van het gedrag dat je met de nudge wilt bereiken, maar dat dat ook iets is wat zij zelf willen. Ze hebben bij een libertair paternalistisch doel dus meer keuzevrijheid.
• Ten derde zou je met een nudge een sociaal organisatorisch doel kunnen nastreven wanneer je het belang van de organisatie als uitgangspunt neemt. Het doel zou dan kunnen zijn dat je wilt dat werkenden gaan investeren in hun eigen ontwikkeling omdat de organisatie daar baat bij heeft.
   

4. Denk na over welke consequenties de nudge heeft voor de verschillende groepen mensen:

Wanneer je een nudge ontwikkelt voor een specifieke groep werkenden, is het van belang om niet alleen stil te staan bij de voordelen die de gedragsverandering heeft voor deze groep, maar ook bij de nadelen ervan. Enerzijds levert een gedragsverandering namelijk nieuwe gedragingen of gewoontes op, en anderzijds moet degene die het gedrag verandert altijd iets inleveren.
Wanneer je bijvoorbeeld tijd investeert in leren en ontwikkeling, kan deze tijd niet worden besteed aan andere werktaken. Verder is het goed om stil te staan bij voor wie de voordelen zijn, en of er ook consequenties zijn voor andere doelgroepen bij het instellen van de nudge.

Na het bespreken van deze overwegingen werd er een fictieve case over Booking.com geïntroduceerd. Booking.com wil door middel van boodschappen op basis van sociale biases ("al zoveel collega's gingen je voor") en loss aversion ("nog 2 plekken beschikbaar") hun medewerkers naar een effectiviteitstraining: time-management cursus toe nudgen. De deelnemers konden met deze case aan de slag om over de ethische en methodologische overwegingen ervan na te denken.
Een aantal deelnemers dat met deze case aan de slag ging zag het het probleem waarom werkenden de time-management cursus niet zouden volgen voornamelijk als een overweging van medewerkers: “Voor de cursus time- management heb ik helaas geen tijd.” Het probleem hierin was dat vóórdat de effectiviteit verhoogd kan worden, éérst de werkdruk omlaag moet. Naast het voorbeeld over de tijdsdruk bij werkenden werden er meer voorbeelden, knelpunten en suggesties voor oplossingen op deze case aangedragen. 

Hieruit volgen een aantal knelpunten en suggesties waarmee rekening gehouden kan worden bij het inzetten van een nudge voor werkenden:
 

• Wanneer je ervan uitgaat dat een nudge is ontworpen om voor alle werknemers in een organisatie een voordeel op te leveren, is het belangrijk om rekening te houden met verschillende mensbeelden.
• Houd rekening met individuele behoeftes, het leerniveau en de onderliggende motivatie om te leren bij de medewerkers binnen een organisatie. Niet alle medewerkers leren op hetzelfde tempo of op dezelfde manier. Sommige werknemers hebben de cursus niet eens nodig, of kunnen het geleerde niet toepassen, daarom dus zal de cursus niet voor iedereen even leerzaam zijn. Wanneer je een nudge inzet om mensen aan het leren te krijgen, zou je hier rekening mee moeten houden, in plaats van dat je de medewerkers over een kam scheert.
• Houd rekening met ‘weglopers’. Dit zijn mensen die niet gemotiveerd zijn de cursus te volgen. Om deze doelgroep te bereiken, zul je eventueel het doel van de nudge moeten aanpassen en hen op een andere manier moeten benaderen.
• Wanneer je dan een libertair paternalistisch doel hebt, kun je diegene die niet gemotiveerd zijn om deel te nemen uit het zicht verliezen.  
• Wees je ervan bewust dat de nudge ook meerdere consequenties heeft dan de van te voren bedachte gevolgen. Kijk dus ook naar mogelijk andere, onverwachte consequenties. Naast het opdoen van nieuwe kennis door het volgen van de cursus, kan een het volgen van de cursus ook tot meer verbinding tussen medewerkers leiden. Dit zou je kunnen gebruiken wanneer je een nudge opstelt om mensen te ‘verleiden’ om mee te doen.

Mooie bijdragen vanuit verschillende perspectieven. De verschillende knelpunten en suggesties maken duidelijk dat nudging niet zo maar een middel is om toe te passen, maar dat nudgers er baat bij hebben om na te denken over de ‘Hoe?’, ‘Wat?’,  ‘Waar?’ en ‘Waarom?’ in de uitvoering ervan.