Veel aandacht gaat uit naar het zo goed mogelijk kunnen voorspellen van de toekomst, zodat we ons bijtijds kunnen aanpassen aan veranderingen. In dit symposium stelden we niet de vraag hoe we het meest accuraat de toekomst kunnen voorspellen, maar hoe we de gewenste toekomst van werk kunnen verbeelden en op een positieve manier kunnen beïnvloeden. Onderzoeker Joost Luyckx, universitair hoofddocent aan de IESEG School of Management, Lille deelde zijn ervaringen met de inzet van fictie in wetenschappelijk onderzoek. Daarna werden vier toekomstscenario’s gepresenteerd aan de hand waarvan deelnemers zelf in gesprek gingen.
Het voorspellen van de toekomst van werk kent volgens Joost Luyckx verschillende uitdagingen. Veel academische studies en mediaverhalen speculeren over de impact van technologie, en doen dit vaak in extreme termen van hoop of angst. Luyckx waarschuwde echter voor technologisch determinisme: de misvatting dat technologie onze toekomst automatisch en onvermijdelijk bepaalt.
Volgens hem worden arbeidsomstandigheden en werkgelegenheid niet alleen door technologie beïnvloed, maar vooral door menselijke keuzes, sociale structuren en machtsverhoudingen. Daarom pleitte hij voor een andere manier van denken over de toekomst: in plaats van één waarschijnlijke toekomst te voorspellen, moeten we werken met een imaginatief model waarin meerdere mogelijke en wenselijke toekomsten bestaan.
Fictie en verbeelding spelen hierin een essentiële rol. Ze helpen niet alleen om alternatieve scenario’s te bedenken, maar ook om te reflecteren op welke toekomst we actief willen vormgeven. Luyckx sloot af met een krachtige boodschap:
"Als we de toekomst van werk niet kunnen voorspellen, dan is de belangrijkste vraag niet wat er zal gebeuren, maar wat voor toekomst we willen creëren"
Scenario’s over de toekomst van werk
De NSvP is een stichting die zich inzet voor een toekomst van werk waarin iedereen toegang heeft tot menswaardig werk, ieders talent telt en technologie de verschillen tussen mensen verkleint in plaats van vergroot. Dit doen we door gesprek en debat, inzet van toekomstbeelden en vernieuwende visies, het ondersteunen van innovatieve projecten en bijdragen aan kennisdeling. In het licht van deze doelstelling werden vier toekomstscenario’s ontwikkeld, als resultaat van een scenario-workshop die de NSvP eerder organiseerde met 28 experts onder leiding van professor Wieger Bakker (Universiteit Utrecht, USBO). Centraal daarbij stonden toekomstige arbeidsmarktontwikkelingen en de impact van een krappe arbeidsmarkt op brede welvaart en essentiële voorzieningen zoals zorg, onderwijs, veiligheid en infrastructuur. De vier geschetste toekomstscenario’s werden tijdens het symposium ingezet bij een scenariospel, waarbij de deelnemers met elkaar de verschillende toekomsten konden verkennen en bediscussiëren. Het doel was niet om consensus te bereiken of een "beste" toekomst te kiezen, maar om de belangen en de impact van keuzes en dilemma’s te verkennen.
Afronding met bekendmaking winnaars scriptieprijs
Het symposium heeft laten zien hoe verschillende toekomstbeelden ons kunnen helpen bij het nadenken over mogelijke alternatieve toekomsten en impact van de keuzes op een toegankelijke, inclusieve arbeidsmarkt. Dit jaar bestaat de NSvP 100 jaar, wat gevierd wordt met een lustrumthema: Verbeelden en Vernieuwen. Dit symposium vormde de perfecte opmaat naar nieuwe vormen van verbeelding en dialoog om alternatieve en wenselijke toekomstbeelden te verkennen.
Dat we ook via onderzoek kunnen bijdragen aan het vormen van de toekomst, bleek uit de winnende scripties van de David van Lennep Scriptieprijs 2025. Deze onderzoeken richtten zich op ontwikkelingen die bijdragen aan een toekomstige arbeidsmarkt met menswaardig werk voor iedereen. Meer informatie over de scriptieprijs en de winnaars is te vinden in ons persbericht.
