Floris de Krijger - winnaar van de David van Lennep Scriptieprijs 2019 - ontving de 1e prijs voor zijn onderzoek over manipulatieve controlesystemen van online platform bezorgdiensten als Deliveroo and Uber Eats. De meeste studenten verzamelen data met vragenlijsten en/of interviews of maken een eindopdracht. Floris besloot om zelf als fietskoerier aan de slag te gaan in Amsterdam en deze eersterangs-ervaring te gebruiken voor zijn onderzoek. De ervaring uit eigen hand én het directe laagdrempelige contact met respondenten bleek een goede en bijzondere combinatie met veel nuttige inzichten en input voor het onderzoek.
Persoonlijke drijfveer
Floris heeft zijn scriptie-onderwerp gekozen vanuit zijn hart: een intrinsieke motivatie om bepaalde ongelijkheden te begrijpen en daar mogelijk invloed op uit te oefenen. Op geheel eigen en bijzondere wijze heeft hij invulling gegeven aan het onderzoek door letterlijk zelf aan boord te stappen van de nieuwe werkconstructie die hij onderzocht. Zoals Floris zelf treffend in het voorwoord schrijft: hij beseft dat door één onderzoek systematische verandering waarschijnlijk uitblijft, maar hoopt met zijn thesis de onderbetaalde maar hard werkende fietskoeriers toch een hart onder de riem te steken.
Schijn-autonomie voor fietskoeriers
Met zijn onderzoek heeft Floris proberen te laten zien dat online bezorgplatformen ogenschijnlijk autonomie bieden aan de fietskoeriers die maaltijden bezorgen, maar dat dit in de praktijk doortrapte technieken blijken te zijn om het gedrag van de koeriers te manipuleren. Als koerier ben je freelancer en kun je dus zelf bepalen wanneer je werkt en welke orders je wel of niet aanneemt, en dus hoeveel kilometers je op welk moment van de dag wilt maken. Het platform blijft echter de controle houden over de belangrijkste arbeidsomstandigheden. Zo bepaalt het met hoeveel collega’s je aan het werk bent – en dus hoeveel concurrentie je hebt – en hoeveel je aan een bezorgde maaltijd verdient. Dit verandert gedurende de dag. Het resultaat is een kat en muis-achtig “spel”, waarin de fietskoerier zijn inkomsten probeert te maximaliseren en de bezorgdienst dat continu probeert te manipuleren.
Platforms houden de controle en
manipuleren fietskoeriers in kat-en-muisspel
De grootste uitdaging tijdens het scriptieproces
De bevindingen uit de praktijk aan de theorie koppelen was de grootste uitdaging tijdens het proces, vertelt Floris. Zijn eerste theoretisch kader, het concept vervreemding, bleek niet geschikt. “Middenin je onderzoek een ander theoretisch kader vinden was aardig stressvol”, iedereen die een scriptie heeft geschreven zal dit beamen. Maar ineens viel het kwartje: work-games. Het kat en muis-achtige spel, de wisselwerking tussen de bezorgdienst en de ‘autonome’ freelancer; de puzzelstukjes vielen in elkaar.
"Ik was geneigd mijn lage inkomen te relateren aan
mijn eigen werkstrategieën"
Met zelf gekozen strategieën je inkomen proberen te maximaliseren
Organisaties die hun diensten aan uitsluitend freelancers aanbieden zijn onderdeel van de zogenaamde gig-economy, de laatste jaren snel gegroeid. Voor zijn onderzoek richtte Floris zich op Deliveroo en Uber Eats, waar hij in totaal 4 maanden parttime werkzaam was. Hij stond er het meest van te kijken hoe snel hij zich liet meeslepen in het ‘spel’ dat fietskoeriers gedwongen zijn te spelen. Al na een paar diensten begon hij allerlei strategieën te ontwikkelen om zijn inkomen te maximaliseren. “Ik vermeed de uithoeken van de stad, ik nam veel te veel risico in het verkeer en ik werd ongeduldig als een restaurant niet opschoot met de bereiding van het eten.” Omdat fietskoeriers de hele dag door allerlei kleine keuzes maken, krijgen zij het gevoel meer invloed te hebben op de hoogte van hun inkomen dan in werkelijkheid het geval is, zo legt Floris uit. Platforms doordrenken het arbeidsproces met spelachtige elementen en plaatsen zichzelf hiermee als het ware buiten schot. “ik was vaak geneigd mijn lage inkomen te relateren aan de werkstrategieën die ik elke dag toepaste op de fiets, in plaats van verhaal te halen bij mijn platform-werkgevers zelf.”
Het werk biedt weinig perspectief, betaalt slecht.
Desondanks waren de fulltimers positief en strijdbaar
Fulltime is niet full-filling
De veerkracht en positieve mindset van de fulltime fietskoeriers is Floris het meest bijgebleven. Hij sprak met 19 collega-fietskoeriers in interviews. Deze groep was divers, maar ook met een duidelijk verschil. De parttime fietskoeriers zijn meestal studenten die wat bijverdienen. De fulltime koeriers zijn echter volledig afhankelijk van deze gig-inkomsten en daarom genoodzaakt om enorm lange dagen te maken. Platformgestuurd bezorgwerk is het schoolvoorbeeld van “precaire arbeid”: het biedt weinig perspectief, betaalt slecht en kent veel onzekerheid, legt Floris uit. Desondanks waren de fulltimers positief en strijdbaar. Een opvallende en inspirerende bevinding, want uit het onderzoek bleek onder andere dat juist voor de fulltimers de mogelijkheid om inkomen verhogende strategieën toe te passen minder groot is. Waar parttimers er bijvoorbeeld voor kunnen kiezen om alleen te werken tijdens de drukke avonduren, zijn fulltimers gedwongen zich de hele dag door beschikbaar te stellen voor orders. Omdat je in de ochtend en na de lunch al snel een uur moet wachten op een nieuwe bestelling, spenderen fulltime koeriers veel meer tijd onbetaald ‘on-demand’ dan parttimers dit doen. Een suggestie voor vervolgonderzoek heeft Floris daarom ook nog wel: of, en zo ja hoe, afkomst en etniciteit samenvallen met deze ongelijkheid; het gros van de fulltime koeriers bezat namelijk een niet-westerse migratieachtergrond.
Momenteel is Floris werkzaam als docent Politieke Economie en Gender & Diversiteit aan de Universiteit van Amsterdam en schrijft hij met collega’s aan een wetenschappelijk artikel over de uitkomsten van het onderzoek.
Free to Enjoy a Precarious Ride. On Entrepreneurial Game Playing in the Platform-Based Food Delivery Sector: download de winnende thesis van Floris de Krijger (Universiteit Utrecht).
De David van Lennep Scriptieprijs wordt jaarlijks uitgereikt aan de drie beste mastertheses op het gebied van arbeid, beroep en organisatie. Deze prijs is een van de manieren waarop de NSvP bijdraagt aan de innovatie op het terrein van de arbeids- en organisatiepsychologie. In een reeks van drie interviews leert u de drie winnaars van de Scriptieprijs 2019 beter kennen. Floris de Krijger won dit jaar de eerste prijs en werd geïnterviewd over zijn excellente scriptie en onderzoek.
