Het antwoord op de vraag hoe een inclusieve en duurzame arbeidsmarkt gerealiseerd kan worden, is complex. Hoewel het doel al jaren op de agenda staat van verschillende partijen, lijkt het erop dat we er in de realiteit nog lang niet zijn – of er zelfs steeds verder van verwijderd raken. De NSvP zet zich in voor een menswaardige toekomst van werk: een inclusieve arbeidsmarkt ligt daar aan de basis van.
Marieke Stolp (universiteit Leiden) schreef in opdracht van de NSvP een Vooronderzoek Basisbaan.
In dit artikel onderzoekt zij vanuit wetenschappelijk psychologisch perspectief ten eerste wat de betekenis van werk is voor de mens, en omgekeerd, wat de psychologische effecten zijn van exclusie op werkzoekenden.
Wat is de betekenis van werk voor de mens? En omgekeerd: wat zijn de psychologische effecten van (ongewenste) werkloosheid?
Het tweede deel richt zich op het in kaart brengen van de werking, de effectiviteit en de menswaardigheid van het huidige beleid ter bevordering van een inclusieve arbeidsmarkt in Nederland. Hoe werkt het nu, wat werkt er niet en waarom niet? Vervolgens wordt het concept van de basisbaan in kaart gebracht. Hoe zou de basisbaan kunnen bijdragen aan het huidige beleid, en wat zijn de verwachte maatschappelijke en psychologische opbrengsten? Ook worden initiatieven en ervaringen met de basisbaan in Nederland belicht.
In het handboek ‘’Omdat het kan! HRM-handvaten voor een inclusieve arbeidsmarkt’’ wordt overtuigend uiteengezet waarom het van belang is dat we streven naar een inclusieve arbeidsmarkt. En wat de risico’s zijn als we het niet doen.
Een vaste definitie van de basisbaan is er (nog) niet, wat begrijpelijk is aangezien de Basisbaan een concept is wat nog niet -bij wet- tot uitvoering is gebracht. Er zijn echter verschillende opiniestukken verschenen waarin mogelijke scenario’s van de basisbaan worden geschetst. Alle schrijvers benadrukken met klem dat zij een mogelijke werkelijkheid schetsen, die niet vaststaat maar nog gekneed en gevormd kan worden. Of ‘de basisbaan’ daadwerkelijk gerealiseerd kan worden is afhankelijk van politieke en maatschappelijke invloeden. Mogelijk is er een ook een Omkering nodig in de perceptie en betekenis van de begrippen arbeid en werkloosheid voor de tijd hier rijp voor is.
Vanuit een gerechtelijke visie kan de basisbaan invulling geven aan twee fundamentele mensenrechten, zoals die omschreven staan in de Universele Rechten van de Mens: het recht op werk (in Artikel 23) en het recht op inkomen om te voorzien in een minimaal levensonderhoud (Artikel 25). Vanuit dit oogpunt bezien, is het de taak van de overheid om ervoor te zorgen dat burgers aanspraak kunnen maken op deze twee rechten: het recht op een basisbaan zou hier een concrete invulling van kunnen zijn.
Het concept van de basisbaan zou in zekere zin een verbreding en verdieping van het bestaande beleid betekenen. Een verbreding in de zin dat de basisbaan geldt voor iedereen: dus voor elke burger die moeite heeft om een plek op de arbeidsmarkt te bemachtigen. De bestaande regelgeving en subsidies om kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt te beschermen gelden alleen voor mensen die door ziekte of handicap buiten de boot vallen. Divosa, de vereniging van leidinggevenden in het sociaal domein, pleit voor een inclusievere maatstaaf: Zij menen dat iedereen die blijvend aangewezen is op Loonkostensubsidie een indicatie banenafspraak zou moet krijgen. Nu ontvangen alleen die mensen een indicatie die “ziekte of gebrek” vertonen. Divosa is van mening dat hierdoor onnodig onderscheid wordt gemaakt tussen groepen die niet op eigen kracht in staat zijn het minimumloon te verdienen.
Twee fundamentele mensenrechten: het recht op werk en het recht op inkomen om te voorzien in een minimaal levensonderhoud (Artikel 23 resp. 25 uit de Universele Rechten van de Mens)
De basisbaan zou een verdieping kunnen zijn van het huidige beleid, in de zin dat het inzet op intensieve begeleiding om mensen te helpen bij het vinden van passend werk. Op dit moment is er wel enige vorm van begeleiding en ondersteuning, maar blijkt dit niet voldoende. Voor de ‘’kansarme’’ groep voor wie de kans op werk überhaupt is losgelaten, geven de sociale werkers aan te weinig tijd te hebben (een caseload van 1 professional op 350 mensen is niet ongewoon). Uit de praktijk blijkt dat het veel ‘’kansrijke’’ bijstandsgerechtigden of arbeidsbeperkten op dit moment niet lukt om een baan op de reguliere arbeidsmarkt te vinden: meer begeleiding, totdat er passend werk is gevonden, zou een uitgangspunt van de basisbaan kunnen zijn.
LEES HET VOLLEDIGE ARTIKEL / ONDERZOEK ALS WORDDOCUMENT OF PDF.
