'Kalenderleeftijd slechte voorspeller inzetbaarheid'

Hoe komt het dat sommige mensen enthousiast, fit en gemotiveerd gewoon doorwerken tot ver na hun pensioen en anderen het liefst op hun 55ste al stoppen? Dr. Annet de Lange, universitair hoofddocent aan de Radboud Universiteit, doet onderzoek naar  wat ouder wordende werknemers uitdaagt om duurzaam inzetbaar te blijven. Dat doet ze in allerlei grote en kleine organisaties, bij een uitzendbureau voor 65-plussers en in een laboratorium.

Annet de Lange is al vanaf haar middelbare schooltijd geïntrigeerd door de positieve kanten van ouder worden. Ze is één van de initiatiefnemers van het NSvP Kennisnetwerk Duurzame Inzetbaarheid voor ouder wordende werknemers, dat onlangs een eerste succesvolle bijeenkomst had. Ze vertelt: ‘Ik ben gefascineerd door de verhalen van oudere mensen. Aanvankelijk wilde ik gerontologie studeren, maar bij de voorlichting leek mij dat vooral gericht de ziektes en gebreken van het ouder worden.  Ik weet inmiddels dat dit niet eenzijdig het geval is, maar ik was toen, en nu  nog steeds,  op zoek naar de mooie verhalen van ouder worden.’ Via een brede gammapropedeuse belandde ze in de klinische, en arbeid- en organisatiepsychologie. Annet de Lange is nu universitair hoofddocent aan de Radboud Universiteit en doet op allerlei manieren longitudinaal onderzoek naar de ouder wordende werknemer. ‘Dat is zo’n actueel onderwerp en kent zo veel aspecten, daar ben ik de komende jaren nog wel even zoet mee, ‘ stelt ze.

Ouder worden
Annet de Lange: ‘Als je praat over leeftijd in relatie tot werk, kun je je niet beperken tot kalenderleeftijd alleen. Dat is een slechte voorspeller van iemands inzetbaarheid. Ouder worden verwijst naar veel verschillende lichamelijke en psychologische, maar ook sociale en maatschappelijke veranderingen over de tijd.  Voor ieder mens pakt dit proces anders uit. Daarom is er meer diversiteit onder oudere dan onder jongere werknemers en daar kun je als werkgever goed op inspelen. Naarmate we ouder worden, worden we unieker. Hoe lang iemand in staat is om door te werken hangt af van diverse omgevingsfactoren. Aan de ene kant ervaren oudere werknemers push factoren die hen negatief kunnen beïnvloeden en de beslissing om met pensioen te gaan, kunnen versnellen. Voorbeelden van werkgerelateerde push factoren zijn: een negatieve beeldvorming over ouderen op het werk of negatieve relatie met de leidinggevende. Daarnaast zijn er pull-factoren die ouderen juist motiveren om door te werken. Prikkels van binnen en buiten de organisatie zoals een aantrekkelijke financiële regeling om door te werken, of interessante opleidingstrajecten en loopbaanperspectieven.’ Deze theorie van push en pull factoren stelde Annet de Lange op samen met prof. dr Beatrice van der Heijden van de Radboud Universiteit Nijmegen

Uitzendbureau 65+

Ouder worden is een proces dat bij iedere werknemer anders verloopt. ‘We praten daarom in ons onderzoek niet over oudere maar over de ouder wordende werknemer’, zegt Annet de Lange.  Vanuit de RUN wordt longitudinaal onderzoek gedaan naar factoren die organisaties kunnen ondersteunen om medewerkers langer en beter inzetbaar te houden.  Het is een onderwerp waar, ook internationaal, nog weinig over bekend is. Annet de Lange:  ‘Ik doe veel onderzoek naar pensioenperspectieven op het werk: welke uitdagingen en doelen kunnen werknemers stellen in het werk en hoe bepaald dit hun welzijn en motivatie? Als je iets wilt onderzoeken moet je dat meten bij grote groepen en die groepen ook langdurig volgen. Daar zijn we nu mee begonnen. Bijvoorbeeld bij Uitzendbureau 65Plus mogen we de komende tien jaar werknemers volgen wat betreft hun inzetbaarheid.’  Naast onderzoek bij bedrijven en organisaties worden ook onderzoeken gedaan in het zogenoemde Riverlab van de Radboud Universiteit.  De Lange: ‘Hier meten we of de fit tussen taak en persoon voorspellend is voor de motivatie om langer door te werken.’ 

Onderzoek op een rij
Onlangs verscheen het rapport Duurzame inzetbaarheid van de oudere werknemer: stand van zaken - Overzicht van determinanten, interventies en meetinstrumenten vanuit verschillende perspectieven. Het rapport geeft een volledig overzicht van de stand van zaken op het gebied van onderzoek naar duurzame inzetbaarheid. Het kwam tot stand in opdracht van en gefinancierd door Stichting Instituut GAK met bijdragen van Sandra Brouwer (projectleider),  Sijrike van der Mei, Wendy Koolhaas, Ute Bultmann en Jac van der Klink van de Universiteit Medisch Centrum Groningen en Annet de Lange (projectleider), Beatrice van der Heijden en Marjolein Wessels van de Radboud Universiteit Nijmegen.