De vragen: ‘Wie heeft toegang tot werk?’ en ‘Waaraan willen we werken om onze toekomstige samenleving op te bouwen?’ zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en vormen een belangrijke toekomstvraag, waar we nieuwe antwoorden op moeten vinden. Als we het hebben over ‘krapte op de arbeidsmarkt’, is het van belang vanuit een breder perspectief te kijken naar de gevolgen van krapte. Hoe hebben we werk tot nu toe verdeeld en georganiseerd, oftewel: Wie werkt, waar en waaraan? En hoe kunnen we essentiële beroepen en sectoren overeind houden? In deze HR 360 podcast van HR dienstverlener Mercer ging ik met Bart Jan Cune vanuit dit bredere perspectief in gesprek over het thema krapte op de arbeidsmarkt.
Mijn insteek is: krapte is een probleem van iedereen. De eerste reflex van bedrijven bij personeelskrapte is vaak harder concurreren en medewerkers bij andere bedrijven weglokken. Deze nadruk op het eigen bedrijfsbelang, waarbij de ‘hoogste bieder wint’, gaat in een krappe arbeidsmarkt uiteindelijk ten koste van het publieke domein, het domein waarin we de samenleving zoals wij die voor ogen hebben samen inrichten. Het gaat daarbij om het bredere algemene belang, om doelen te bereiken op het gebied van klimaat en duurzaamheid, veiligheid en milieu, sociale gelijkheid, toegang tot zorg en goed onderwijs voor iedereen. Hoe blijven deze essentiële maatschappelijke sectoren overeind in tijden van krapte? Of wordt de publieke dienstverlening onderdeel van de private markt waar alleen de meest betalende klant toegang heeft tot goede zorg, onderwijs, een verwarmd huis en andere essentiële diensten?
De krapte op de arbeidsmarkt is een serieus maatschappelijk vraagstuk, en dient dus in een breder perspectief geplaatst te worden. Het knelpunt is niet dat bedrijven willen blijven groeien en winstdoelstellingen moeten halen, maar de uitdaging is om de krapte zo aan te pakken dat sociale gelijkheid als democratisch principe waarop onze samenleving gebouwd is, niet onder druk mag komen te staan.
De aanpak van krapte is dus een toekomstvraag die ons allemaal raakt: hoe zorgen we voor een toekomst die voor iedereen werkt? In de podcast belicht ik drie richtingen:
1. Ten eerste: ga op zoek naar verscholen talent en investeer in verdere ontwikkeling. Er kan nog veel gewonnen worden door mensen die nu niet deelnemen aan de arbeidsmarkt anders te benaderen en waarderen, want Nederland heeft óók een inclusietekort - een overschot aan onbenut talent. Vrouwen werken meer uren onbetaald, langdurige werkloosheid onder 55+ers neemt toe, er is nog altijd arbeidsdiscriminatie die deelname aan het arbeidsproces voor mensen met een beperking en migratieachtergrond lastiger maakt. Initiatieven als Open Hiring, de Utrechts inclusie coalitie, Nederland Kansrijk en De BuitenBoordmotor maken instroom, ontwikkeling en de overstap van werk naar werk makkelijker.
2. Ten tweede: Waar zetten we het schaarse arbeidspotentieel voor in? Bedrijven en publieke sector spelen allebei een belangrijke rol als het om essentiële dienstverlening in het algemeen belang gaat (het algemeen belang is niet hetzelfde als de publiek sector). Bedrijven zijn er niet primair om winst te maken, maar zijn opgericht om producten en diensten te verlenen: van het bakken van brood tot aanbieden van verhuisdiensten en van leningen verstrekken voor investeringen tot zorgen voor veilig internet. Deze diensten efficiënt en betaalbaar aanbieden is in de basis de rol van bedrijven. Dat bedrijven winst moeten maken om continuïteit, innovatie en goede arbeidsomstandigheden mogelijk te maken is vanzelfsprekend. Maar we moeten doel en middel niet verwarren. Vanuit dat perspectief kan je ook de discussie aangaan over welk werk we als essentieel zien en daarom in de toekomst willen garanderen.
Denk aan regionale oplossingen om - naast economische welvaart - ook het voorzieningenniveau en de brede welvaart in de regio te ondersteunen
3. Ten derde: experimenteer met echte innovaties en durf out of the box te denken. Kijk niet alleen hoe je medewerkers optimaal inzet voor je eigen bedrijf. Denk ook aan regionale oplossingen om naast economische welvaart ook het voorzieningenniveau in de regio te ondersteunen, om brede welvaart, inclusie, welzijn, gezondheid en sociale gelijkheid mogelijk te (blijven) maken. Bedrijven zijn onderdeel van bredere ecosystemen: onderwijs levert goed opgeleide mensen, waar bedrijven de vruchten van plukken. Maar dan moet er wel voldoende personeel zijn om goed onderwijs mogelijk te maken. Bedrijven kunnen zelf ook bijdragen aan onderwijs en sommige bedrijven doen dat ook. Samenleving en economie zijn geen gescheiden werelden. Door samen te werken bereiken we meer dan personeelskrapte voor enkel je eigen bedrijf op te lossen. Dat vraagt een andere kijk, met meer oog voor het collectieve belang. Kijk liever naar ‘we are sharing’ dan ‘we are hiring’; als de nood aan de man is kunnen publiek-private samenwerking en gedeeld werkgeverschap ook oplossingen zijn.
