Een team van docenten van Fontys Hogescholen wil docenten stimuleren om kennis op het gebied van mediawijsheid onderling te delen. Dit is belangrijk om de kloof tussen onderwijs en de belevingswereld van de studenten te verkleinen. Nieuwe ontwikkelingen in de ICT bieden de mogelijkheid om het onderwijs interessanter, afwisselender en aansprekender te maken voor studenten, maar de implementatie van nieuwe aanpakken vraagt van docenten veel tijd en nieuwe kennis. Bovendien zijn niet alle technologische ontwikkeling even waardevol voor het onderwijs. Hiervoor is er ook een kritische houding nodig van docenten. Om een kritische reflectie op mogelijkheden te stimuleren is het belangrijk dat docenten onderling hun visies, kennis, ideeën en ervaringen delen. Met een gedragsgerichte aanpak werd gekeken wat het delen van kennis in de weg staat, hoe dit makkelijker en aantrekkelijk kan worden gemaakt en welke rol een digitaal platform daarin kan spelen.
Voor een systematische aanpak van een gedragsgerichte benadering zijn vier stappen van belang: het vaststellen van het gewenste gedrag (Target), het verkennen van belemmeringen bij docenten en in de organisatie die het gewenste gedrag in de weg staan (Explore) het ontwikkelen van een interventie (S) en het meten van resultaten(T).
De uitdaging
Een eerste belangrijke stap die gezet kan worden voor het ontwikkelen van een nudge is het opstellen van de target. Er wordt dan in kaart gebracht wat het gewenste gedrag is dat je wilt stimuleren. De uitdaging van de deelnemers van het Fontys was om deze, soms eigenwijze, doelgroep, docenten HRM (Human Resource Management) en TP (toegepaste psychologie), te stimuleren om deze mediawijsheid op te doen. Het vraagstuk waar de nudge van het Fontys daarom op in speelt was: Hoe gaan docenten HRM en TP actief informatie op het gebied van mediagebruik in het onderwijs zoeken, delen met elkaar en gebruiken?
Cognitieve biases en leerblokkades
Aan de hand van literatuuronderzoek en gesprekken met de doelgroep is het team-Fontys op zoek gegaan naar de mogelijke gedragsbelemmeringen en cognitieve biases (denkfouten) die optreden. Een eerste belemmering is dat de doelgroep van docenten aan gaf dat ze geen tijd hadden om nieuwe vaardigheden te leren. Dit komt vooral doordat de werkdruk in het onderwijs hoog is en veel tijd nodig is om de dagelijkse taken af te krijgen. Ze kiezen er daarom vaak voor om korte termijn resultaten te behalen, zoals het nakijken van een toets, in plaats van zich te ontwikkelen voor de langere termijn. Dit wordt de present bias genoemd. Ten tweede zien veel docenten niet direct het belang voor verandering, omdat zij vinden dat het nu al goed genoeg gaat. Ze zijn geneigd de bestaande situatie te continueren, terwijl sommige digitale lesvormen ook duidelijke een meerwaarde hebben. Dit wordt ook wel de ‘yeah whatever’ gedachte genoemd door Thaler en Sunstein (2008) en sluit aan bij de status quo bias. Er wordt door deze bias vastgehouden aan het bestaande gedrag en weinig aandacht besteed aan eventuele alternatieve mogelijkheden (zoals digitale mogelijkheden).
Ook benoemde het team- Fontys een aantal mogelijke leerblokkades. Er was sprake van belemmerende gedachten met betrekking tot het aanleren van digitale vaardigheden, zoals “ik kan het toch niet” en “ik ben te oud om iets nieuws te leren”. Het Fontys team vermoedde dat dit duidde op verlaagde self-efficacy (de overtuiging dat je in staat bent om een bepaald doel te halen). Dit zou kunnen leiden tot een verminderde motivatie en doorzettingsvermogen van de docenten om mediawijsheid op te doen.
De OntwikkelNudge
Om deze cognitieve biases en leerblokkades te verminderen en het gewenste gedrag te stimuleren, ontwikkelde Team Fontys een nudge. Dit hebben zij gedaan aan de hand van het EAST-framework van het Behavioral Insights Team.
De uiteindelijke ontworpen nudge is de ontwikkeling van een extern platform om kennis te delen, gecombineerd met een aantal activiteiten om het bezoek van dit platform te stimuleren. Op dit platform kunnen docenten vragen stellen, elkaar oplossingen bieden en ervaringen, kennis en interessante voorbeelden op het gebied van mediawijsheid delen. De inhoud van de informatie op het platform is afhankelijk van de docenten zelf. Doordat de activiteit op het platform kan worden bijgehouden is het mogelijk om het resultaat van de nudges te meten. Het platform is aan het begin van het studiejaar actief onder de aandacht gebracht. Daarbij werden mini-interventies (nudges) ingezet in de vorm van posters, een webcamcover en een filmpje als teaser met een boodschap van de directeur.
De ontwerpprincipes van de gedragsgerichte benadering werden bij het bedenken van Nudges bewust toegepast. Om het makkelijk te maken het ontwikkelde platform te vinden, is een korte link (www.mediawijshe.id) gebruikt. Deze link stond ook op de webcamcover en de posters, waardoor het platform bekend werd en gemakkelijk vindbaar (easy). Verder is het platform vanuit verschillende ontwerpprincipes ontworpen, en is de deskundigheid van de webdesigner gebruikt om het platform aantrekkelijk te maken voor de doelgroep (attractive). Het platform is gelanceerd in de eerste lesweken van de projectperiode. Gekozen is voor de wat rustigere weken in vergeleken met de laatste weken van het studiejaar, waarin er veel werk is voor de docenten zoals nakijkwerk (timely). Het idee van het Fontys-team was om een sociaal element toe te voegen aan de nudge (social). De docenten zouden spelenderwijs mediawijze aspecten van lesgeven kunnen ontdekken door een wedstrijdelement toe te voegen. Vanwege verschillende belemmeringen in de organisatie waardoor vertraging ontstond bij het bouwen van het platform, is het niet gelukt dit idee in de praktijk binnen de beschikbare tijd uit te voeren. Leerervaring in dat opzicht is bij het ontwikkelen van een gedragsgerichte aanpak al vroeg in het traject rekening te houden met mogelijke organisatiebelemmeringen (regelgeving, organisatiecultuur, de fysieke omgeving et cetera).
Leerervaringen en praktische belemmeringen
Tijdens het doen van de metingen kwamen de deelnemers van Fontys nog een aantal andere belemmeringen voor het gebruik van hun nudge op het spoor. Zo bleek door in gesprek te gaan met niet-gebruikers van het platform, dat zij het extra inloggen en het moeten aanmaken van een nieuw wachtwoord op een externe site een extra hindernis vonden. Dit woog volgens hen niet op tegen de voordelen van het platform. Zo zie je dat wat een kleine handeling lijkt, als grote hindernis kan worden ervaren. Hoewel het voor het omzeilen van de bureaucratie en voor de snelheid het beste was om een extern platform te bouwen, was het voor de gebruiker voordeliger om een al bestaand intern-platform te gebruiken. Team Fontys stelt in hun reflectie: “Als keuzearchitecten zijn we tijdens deze OntwikkelNudge eigenlijk bezig geweest een keuze minder aantrekkelijk te maken in plaats van aantrekkelijker.” Ook geeft het Fontys-team aan dat betrekken van deelnemers bij de ontwikkeling van een nudge van belang is, of die nudge nu online of offline is.
Meetbaarheid
Het Fontys-team heeft de effectiviteit van hun nudge aan de hand van kwantitatieve en kwalitatieve data gemeten. De kwantitatieve data bestonden uit het aantal berichten en reacties van docenten op de website. Deze zijn op verschillende tijdstippen gemeten (na de inzet van de posters, en na de officiële lancering). Er waren op het laatste meetmoment 35 gebruikers van het platform. Fontys heeft effecten van de nudges niet afzonderlijk kunnen meten, aangezien enkele onderdelen tegelijkertijd ten tonele zijn verschenen. Zij geven dan ook het advies om nudges apart in te steken. Zo kunnen de effecten van elke nudge apart gemeten worden.
Ook zijn er kwalitatieve metingen geweest op beide meetmomenten. Hieruit zijn een aantal conclusies getrokken. Docenten reageerden enthousiast na het lanceren van het online platform, maar door de hoge werkdruk en de focus op de korte termijn geven zij toch aan dat het inloggen op de externe website een te hoge drempel is. Wel wil de doelgroep een structureel moment in hun rooster om kennis te delen.
Uit de resultaten komt naar voren dat door de OntwikkelNudge meer online kennisdeling heeft plaatsgevonden, maar dat deze nog heel beperkt is in vergelijking met de grootte van de doelgroep. Verder lijkt een indirect gunstig effect van de OntwikkelNudge dat de projectgroep mediawijsheid zelf veel bekender en zichtbaarder is geworden. De opgedane ervaring heeft de groep zelf veel inzicht gegeven hoe zij in de toekomst verder kunnen werken aan meer mediawijsheid in de les.
Ethiek
Tijdens het lanceren van de nudge hebben de deelnemers van Team Fontys duidelijke informatie over doel en aanpak gegeven. Wanneer je gaat nudgen beïnvloed je de keuzemogelijkheden, maar er is hier gekozen voor een aanpak waarin iedereen zelf de bewuste keuze kon maken wel of niet van het platform gebruik te maken en wel of niet kennis te delen. De groep vond het ethisch gezien belangrijk om hier transparant over te communiceren. Ook geven de deelnemers van Team Fontys aan dat het geven van enkele keuzemogelijkheden er ook voor zorgt dat de doelgroep niet lui wordt, en zelf verantwoordelijk blijft voor eigen keuzes en gedrag.
Bronnen
Thaler, R. H. & Sunstein, C. R. (2008). Nudge. Londen: Yale University Press.
