Harry Starren over de veranderende wereld van werk. Zijn belangrijkste inzicht: "De toekomst kan je niet voorspellen. Als je het heden al niet kan beheersen, weet je dat er ook geen kenbaarheid van de toekomst kan zijn. Daarin moeten we ons heel bescheiden opstellen. Maar we zullen wel om moeten gaan met een niet kenbare toekomst. En dat kan door in gesprek te gaan over waarnemingen in het heden - dat is veel minder pretentieus en geeft onverwachte informatie". Een interview over het hanteren van onzekerheid.
Wat als het irrelevante relevant wordt?
Volgens Harry Starren zijn er een paar trucjes om af een toe een glimp van de toekomst op te vangen. “Probeer het niet ter zake doende in het volle licht te zetten, vergroot het uit. Stel je voor wat er zou gebeuren als het irrelevante relevant wordt, als dit vreemde fenomeen ineens van betekenis zou zijn.” Dan kom je volgens Harry Starren op interessante Omkeringen. Het gaat dan niet om waarheidsvinding, maar om fantaseren. “Kijk met de blik van kinderen of kunstenaars, ga op zoek naar afwijkingen of aberraties, en vergroot dat uit, ga doorfantaseren. Niet om daarmee de toekomst te kennen, maar om de toekomst aan te kunnen.”
De niet-oplettende leerling
Maar waar vind je nou zo’n glimp van de toekomst? Starrens advies: kijk naar de subversieve cultuur van jongeren, naar dat wat eigenlijk niet aan het licht mag komen. “In de tijd van mijn moeder zaten leerlingen stiekem tijdens de les met de eerste stripboeken van Dick Bos op schoot. Daar had je achteraf gezien de opkomst van de beeldcultuur uit kunnen voorspellen.” Terwijl leerlingen de leerkracht aankijken en doen alsof ze opletten zijn de jongeren van nu ook bezig met eigen autonome fascinaties. “Als je je brommer wilt pimpen, hoe doe je dat dan? Of vuurwerk: waar koop je het, kan je het ook zelf maken, met welke onderdelen dan? Daarover zijn zij tijdens de les continu met elkaar in verbinding. Wij maakten samen een hut, zij maken ook dingen met elkaar. Wij hebben het steeds over 21st skills en samenwerken, alles moet in projectgroepen. Maar jongeren werken al heel veel samen, alleen op een andere manier dan wij gewend zijn, waardoor het moeilijker is om het waar te nemen.”
Wordt ‘maken’ het nieuwe consumeren?
Ook wat iemand terloops zegt kan een hele scherpe waarneming zijn. “Zo hoorde ik een keer iemand zeggen: Er wordt meer geschreven dan gelezen! En misschien is dat wel zo, misschien wordt het maakproces en de beleving die daarmee samenhangt steeds belangrijker, misschien wordt het maken het nieuwe consumeren. Vroeger waren er een paar schrijvers en heel veel lezers, nu heb je een hele grote groep schrijvers en wordt er veel minder gelezen. Vroeger kochten we een tafel, nu willen mensen hun tafel zelf maken. Het begon al bij IKEA, maar als je het uitvergroot zie je dat belevenissen belangrijker lijken te worden dan producten. Iemand die veel meemaakt noemen we een ‘rijk mens’, of iemand met een grote auto is een ‘sukkel’. Op iemand met heel veel spullen wordt neergekeken, terwijl een reis niet exotisch genoeg kan zijn.”
4% van jongeren helpt ouderen met computerproblemen
Veel ontwikkelingen gaan ongemerkt. “Iemand zei laatst: “Zo bijzonder, je zult het niet geloven: ik ben getrouwd met iemand uit mijn eigen straat”. Terwijl vroeger iederéén trouwde met iemand uit zijn eigen straat of dorp: toen was het juist bijzonder als iemand uit het buitenland kwam. Ongemerkt is dat Omgekeerd. Dat zie je ook met studenten die werken, vroeger was dat bijzonder, was maar 10% van de studenten een werkstudent, nu werkt meer dan 90%. Wat zegt dat, wat heeft het voor betekenis? Ook vakkenvullers leren op tijd komen, doorwerken, precisie, collegialiteit. Ongeveer 4% van de studenten helpt ouderen met computerproblemen. Dat lijkt misschien weinig, maar ik maak juist van een mug een olifant. Daar gebeurt van alles. Wat maakt het leuk? Niet de printer aansluiten, maar juist het gesprek met de ouderen. De verhoudingen zijn ineens omgekeerd: de jongeren zijn de expert, worden bevraagd over de aanschaf van een nieuwe computer, worden voor vol aangezien, met U aangesproken…”.
Uitleggen wat je komt doen
Met die blik kan je ook naar de toekomst van werk kijken. Harry Starren: “Het valt mij op dat de werkgever eigenlijk de werknemer wordt. De werkgever biedt geen functie meer aan (werkgeven), maar wil je wel aannemen (werknemen) als je kan uitleggen wat je gaat doen. In een selectieprocedure komt iemand solliciteren, maar niet meer naar een baan. De werkgever weet niet wat hij aanbiedt, hij weet niet wat je gaat doen, maar hij wil je wel aannemen als je als sollicitant kan vertellen wat je gaat doen.” Je ziet dat het baancreatievermogen van de werknemer de doorslaggevende factor wordt. Dat was vroeger alleen bij bijvoorbeeld hoogleraren: die werden aangenomen en konden vervolgens hun eigen leerstoel gaan beschrijven. Maar je ziet het nu steeds vaker: Je wordt aangenomen om wie je bent. “Zoals vroeger over een kunstenaar werd gesproken, zo praat men nu over een vakman en over talent. Er wordt gezegd: “Die zouden we aan ons moeten binden, we zagen hem ook daar en daar, en die en die was ook onder de indruk.” Mensen worden voor een functie afgewezen terwijl ze aan de eisen voldoen, omdat een ander mens interessanter was.”
Door dialoog de toekomst aankunnen
Harry Starren onderkent dat er op de arbeidsmarkt veel in beweging is, dat veel mensen onzeker zijn over de toekomst en hij hecht eraan om met elkaar die toekomst te verkennen. Dialoog is daarbij een belangrijk middel. Maar voor hem ligt de waarde niet in de uitkomst van de gesprekken, niet om werkelijk te doorgronden wat er gaat gebeuren en daarop bij te sturen. Het gaat er niet om de toekomst te leren kennen, maar om hem aan te kunnen. De dialoog helpt om met onzekerheid om te leren gaan en het vooral niet te zwaar te maken. “Inspiratiebronnen voor mij zijn Jules Verne of Annie M.G. Schmidt, zij konden als geen ander fantaseren en uitvergroten. In de gesprekken die ik voer, wordt veel gelachen. Het zijn gesprekken met een kwinkslag, die je ook prima bij de borrel zou kunnen voeren.”
Reageren