Rob Hoogma is directeur van zorginstelling Siza (Het Dorp) in Arnhem. Siza is al een paar jaar serieus bezig met een nieuwe vorm van medezeggenschap waarbij de betrokkenheid van medewerkers én cliënten bij besluitvorming centraal staat. Via Gerdi Verbeet, nationale ambassadeur medezeggenschap, kwam hij in contact met Aukje Nauta, die hem vroeg een bijdrage te leveren aan het boek Anders Werken. “De oude belangentegenstelling tussen werknemers en werkgevers werkte bij ons niet”
Hoogma vertelt over de technologische ontwikkelingen en vernieuwingen in zijn sector waardoor steeds meer functies en handelingen worden overgenomen door apparaten. Die innovaties zijn er altijd op gericht mensen (cliënten) in staat te stellen om hun eigen leven te organiseren. De razendsnelle ontwikkelingen maken dat Hoogma als werkgever steeds moet kijken of zijn medewerkersbestand nog bij de tijd is. “Welke deskundigheid is er nodig en om hoeveel mensen gaat het dan? Als je het daar met de vakbonden over hebt zeggen ze meteen: ‘Dat kan niet, werkgelegenheid gaat voor alles.’ Natuurlijk ben ik vóór werkgelegenheid, maar niet op oneigenlijke gronden. Wij vinden dat je daar samen over moet nadenken, met medewerkers én cliënten. Dus zijn we gestopt met al die managementsystemen, en in plaats daarvan hebben we samen een antwoord gezocht op de vraag wat de bedoeling van onze organisatie is. ‘Dat mensen de draad van hun eigen leven weer kunnen oppakken’ was de conclusie. Dus bij alles wat we doen, vragen we ons voortaan af: Draagt dit bij aan de oplossingen die onze cliënten willen?”
Medewerkers regelen het zelf met hun cliënten
Hebben de veranderingen geen enkele weerstand opgeroepen bij zijn personeel? Hoogma: “Bij ons krijgen de medewerkers voortdurend de gelegenheid om aan te geven hoe zij zich willen ontwikkelen. Als je daarentegen met de vakbonden praat, komt het er in feite altijd op neer dat zij een hangmatconstructie willen voor de werknemers. Wij zoeken samen naar oplossingen die aansluiten op de visie en de bedoeling
'We zijn er als u dat wenst'
Veel onderwerpen waar voorheen de OR zich mee bezighield zijn in de nieuwe situatie een zaak van de medewerkers en cliënten samen, zegt Hoogma. “In ons kwaliteitshandvest staat bijvoorbeeld ‘We zijn er op het moment dat u het wenst’. Dat is een uitgangspunt dat elke keer tussen mensen onderling moet worden vormgegeven. Het team ambulant regelt dat dus met zijn eigen cliënten, of nog vaker regelen de medewerkers dat individueel met hun cliënten. En ja, dan bots je op het fenomeen ‘gebroken diensten’. Nou, als er iets niet mag van de cao dan zijn het de gebroken diensten. Maar ons adagium is een onderhandelingsresultaat, en dat wordt op elke locatie weer anders ingevuld. Dus zegt de OR: Daar hoeven wij niet ‘centraal’ iets van te vinden. Wij willen alleen dat iedereen echt aan z’n trekken heeft kunnen komen om het voor elkaar te krijgen. ”
Steunpunt voor teambegeleiding
Voor de implementatie en voor praktische vragen omtrent de uitvoering heeft Siza een steunpunt opgericht. Hoogma: “Daar zitten mensen die zelf op de werkvloer hebben gestaan en zich geschoold hebben in teambegeleiding. De OR heeft zichzelf ten behoeve van dat team ‘ingekrompen’ en een deel van haar budget afgestaan. Iedereen kan zich bij dat ondersteuningsteam melden met vragen. Zij hebben allerlei methodieken ontwikkeld, die weer leiden tot creatieve oplossingen op allerlei plaatsen in de organisatie.”
Niet altijd perfecte oplossingen
Hoogma schetst hoe de nieuwe zeggenschap bij Siza zich verhoudt tot de klassieke managementprincipes. “Ik kan tegen locaties zeggen ‘dit zijn de werktijden, dit zijn de kwaliteitseisen en ik verwacht van jullie rapportages over hoe je dat aanpakt.’ Vroeger kwam er dan een verzoek van de RvB aan de OR waarin een verandering van de werktijden werd aangekondigd. Vervolgens begon het management in elke eenheid een heel overtuigingsproces. De werknemers zeiden: nee, wij houden vast aan onze oude werktijden, dat zijn verworven rechten. En zo was het dus een managersprobleem geworden. Dat is de Angelsaksische manier van denken: de manager is verantwoordelijk voor wat er gebeurt. Wij hebben de vraagstukken teruggebracht naar de mensen die met elkaar de diensten leveren. Daarbij spreken de medewerkers elkaar ook aan op waar wij als Siza voor staan. Dat leidt niet altijd meteen tot perfecte oplossingen, maar dat moet dan maar. Accepteer dat je er elke keer naar moet zoeken; zo is het leven.
Je bent zelf eigenaar van je werk
Bij veel organisaties doet de professional zijn werk niet dankzij maar ondanks de organisatie, aldus Rob Hoogma. “Dan krijg je twee mogelijke bewegingen: ofwel mensen keren zich helemaal af van het belang om dingen samen te organiseren, ofwel er ontstaat een soort vervreemding. Medewerkers zijn functionarissen geworden en hebben hun menszijn uitgeschakeld. Dat is de consequentie als mensen de dingen niet met elkaar kunnen regelen. Wij vinden dat zowel medewerkers als cliënten invloed moeten kunnen uitoefenen op hun directe werk of levensomstandigheden - en de organisatie is er om dat te faciliteren. Dat kan ertoe leiden dat er soms keuzes worden gemaakt waarop men later terugkomt, maar het werk is in elk geval wel van hún. Ze hebben zich uiteraard te verantwoorden over waarom ze het zo doen – het is immers geld uit collectieve middelen - maar dat vinden ze heel vanzelfsprekend: ‘Natuurlijk doen we het zo, en wel om die en die reden.’ Daarmee worden ze eigenaar van hun werk, samen met hun collega’s. Het is prachtig om te zien hoe mensen dan opbloeien.”
Reageren