Probleemanalyse
De afgelopen decennia is fors geïnvesteerd in LOB, onder andere via innovatieprojecten van Het Platform Beroepsonderwijs en Stimuleringsplannen voor MBO en VO. Deze hebben veel verbeteringen teweeggebracht. Zo is er nu meer aandacht voor LOB in het onderwijs, meer scholen hebben een visie op LOB, leerlingen in het beroepsonderwijs ontwikkelen (althans in hun eigen beleving) meer loopbaancompetenties en LOB gesprekken zijn daar meer loopbaangericht. Niettemin laten enkele belangrijke macro-indicatoren (uitval, studierendement, spijt over gemaakte keuzen of tevredenheid over de ontvangen begeleiding) geen verbetering zien. En enkele gevallen is zelfs sprake van een verslechtering (Luken, 2011a).
Een mogelijk belangrijke factor die speelt, is dat het actueel gangbare begrippenkader met betrekking tot loopbaancompetenties, loopbaangerichte leeromgeving en arbeidsidentiteit, is ontwikkeld in en voor het beroepsonderwijs. Vooral in havo/vwo constateren wij zowel bij leerlingen als decanen behoefte aan aanvullende instrumenten, die op een concrete manier bijdragen aan het maken van bevredigende beroeps- en studiekeuzen. In een recent rapport van LAKS (Landelijk Aktie Komitee Scholieren) eisen scholieren meer tijd en begeleiding voor hun loopbaan (Schut, Kuijpers, & Lamé, 2013). Ook uit het hoger onderwijs ontvangen wij signalen die wijzen op een behoefte aan concrete hulpmiddelen om aankomende studenten te begeleiden bij het maken of herzien van hun studiekeuze. Dit tegen de achtergrond van het voorstel tot wijziging van de Wet Kwaliteit in Verscheidenheid Hoger Onderwijs, die hoger onderwijsinstellingen zal verplichten om studiekeuzeactiviteiten te organiseren voor aankomende studenten.
Een belangrijke inspiratiebron voor dit project is de Acceptance and Commitment Therapy (ACT, doorgaans uitgesproken als het Engelse werkwoord 'act'). Het gaat hierbij om een vrij recent ontwikkelde, theoretisch stevig gefundeerde en 'evidence based', 'derde-generatie' gedragstherapie (Hayes, Luoma, Bond, Masuda, & Lillis, 2006). De onderliggende theorie en een aantal elementen van de behandeling zijn goed bruikbaar buiten de therapiesetting. Hoare, McIlveen, & Hamilton (2012) hebben onlangs een uitwerking voor loopbaanbegeleiding gepubliceerd. In Nederland is ACT, voor zover ons bekend, nog niet gebruikt bij loopbaanbegeleiding of LOB. Enkele van de belangrijkste innovatieve elementen, die het waard zijn om te beproeven in de context van het onderwijs, zijn:
- uitgaan van een contextueel en non-verbaal zelf naast een conceptueel zelf (met als effect onder andere een grotere psychologische flexibiliteit)
- mindfulness (met als effect onder andere beter kunnen observeren, ook van signalen van binnenuit)
- acceptatie (onder andere van onzekerheid ten aanzien van de eigen persoon en de toekomst)
- verheldering van waarden (waarvan verwacht kan worden dat ze een relatief stabiele richtlijn bieden voor keuzen ten aanzien van de toekomst)
Doelstelling
Doel van het project is aanvulling van het actuele LOB instrumentarium met een wetenschappelijk verantwoorde, praktische, innovatieve en effectieve toolkit. De inhoud bestaat uit een diagnostisch instrument, waarmee de keuzesituatie en -vragen van de leerling in kaart worden gebracht. Verder bevat de toolkit concrete oefeningen, gespreksmodellen, werkvormen en verwijzingen. De toolkit wordt gerealiseerd in nauwe samenwerking met vertegenwoordigers van de doelgroep, dat wil zeggen decanen, mentoren en andere keuzebegeleiders van leerlingen in de tweede fase van havo/vwo en aankomende studenten in het hoger onderwijs.
Doelen van de toolkit zijn: (1) vermindering van keuzestress, (2) een meer gerichte en daardoor effectievere aanpak van keuzesituatie en -problemen en (3) studiekeuzen waarmee leerlingen meer commitment ervaren en die daardoor motiverender en stabieler zijn. Een en ander zal bijdragen aan het leren maken van loopbaankeuzen, psychologische flexibiliteit en daarmee een voorspoediger (studie)loopbaanontwikkeling op de lange termijn.
Resultaten
Tijdens de projectfase worden de ontwikkelde producten en de opgedane kennis verspreid via de klankbordcommissie (zie onder het kopje “Partners”), de try-out en workshop, trainingen, netwerkactiviteiten en berichten en publicaties op internetsites, nieuwsbrieven en vaktijdschriften. Als de toolkit naar verwachting aanslaat, zullen we deze volledig digitaal gaan aanbieden. Dat wil onder meer zeggen dat het diagnostisch instrument via internet afgenomen en gescoord gaat worden.
We streven ernaar dat een digitaal platform tot stand komt waar actief gediscussieerd en informatie uitgewisseld wordt over LOB. Wij zullen er tevens naar streven dat de klankbordgroep in stand blijft en - mogelijk na uitbreidingen met bijvoorbeeld de landelijke pedagogische centra en universitaire afdelingen die zich bezighouden met loopbaanontwikkeling - gaat functioneren als platform dat doorgaat met het aanmoedigen, creëren, implementeren en onderzoeken van innovaties voor LOB.
Na de projectfase gaan de trainingen door. De projectuitvoerders zullen actief reacties verzamelen op de toolkit en te zijner tijd op basis van de ervaringen van gebruikers een tweede, herziene editie uitbrengen. Als het project succesvol is, zullen de projectuitvoerders initiatieven nemen om ACT ideeën en werkwijzen ook toe te passen bij loopbaanbegeleiding voor volwassenen.
Tom Luken zal na de projectfase een wetenschappelijk effectonderzoek uitvoeren. Decanen zal gevraagd worden enkele klassen met de toolkit te begeleiden en enkele klassen als vanouds. Bij beide groepen vindt een voor– en nameting plaats met het diagnostisch instrument, zodat de effecten van het gebruik van de toolkit ten opzichte van een controlegroep kunnen worden gemeten. Van het onderzoek zal verslag worden gedaan in een wetenschappelijk tijdschrift en in het beoogde proefschrift* van Tom Luken.
Eindresultaat
De verschillende tools zijn te downloaden via: www.act-in-lob.eu/tools
Meer over de ACT- aanpak lees je op onze site: http://www.innovatiefinwerk.nl/onderwerpen/act
*Een evaluatieonderzoek van de toolkit schreef Tom Luken eind 2018 en is hier te lezen. Daarin staat ook de toelichting waarom Tom Luken zijn promotieonderzoek niet heeft kunnen uitvoeren.
Artikelen
Winnaar NOLOC-campagne Verken de Grenzen
