De technische Universiteit Eindhoven doet onderzoek naar de mogelijkheden om vanuit verschillende theoretische benaderingen bij de dragen aan motivatie in de verpleeghuiszorg. Daarbij worden praktische mogelijkheden gezocht om werkdruk en belasting meer in evenwicht te brengen met aanwezige hulpbronnen en te zorgen voor adequaat herstel na inspanning. Ook het beïnvloeden de doeloriëntatie (positieve doelen nastreven zoals groei en ontwikkeling, in plaats van het vermijden van negatieve uitkomsten zoals falen en en klachten) kan bijdagen aan het vergroten van de motivatie. Op grond van de bevindingen wordt een praktisch handboek ontwikkeld warmee teams van verzorgenden aan de slag kunnen.
Achtergrond
De laatste tijd staan de kwaliteit van arbeid en de kwaliteit van zorg in verpleeghuizen in toenemende mate in de belangstelling. Deze sector heeft te maken met allerlei veranderingen die meer inspanning van het verplegend personeel eisen, terwijl de middelen ('resources') achterblijven. Zij voelen zich klemgezet en opgejaagd door de zorginhoudelijke werkdruk en door eisen vanuit het management. Door alle veranderingen en verkeerde signalen staat eveneens het vertrouwen in de managers onder grote druk. Naast het werk zelf is er steeds meer aandacht voor de spiegel van het werk, te weten herstel (‘recovery’). Uit onderzoek blijkt dat arbeidsmotivatie ook samenhangt met voldoende herstel tijdens en na het werk (cf. Zijlstra & Sonnentag, 2006). Adequaat herstel is belangrijk omdat het medewerkers in staat stelt om nieuwe inspanning te kunnen leveren, en hun ‘resources’ zo optimaal mogelijk in te zetten. Ofwel, de arbeidsbatterijen moeten idealiter iedere keer weer volledig opgeladen worden. Ten slotte wordt arbeidsmotivatie niet alleen bepaald door werkkenmerken en herstelmogelijkheden, maar ook door persoonlijkheid. Bijvoorbeeld, de wijze waarop mensen doelen stellen, de zogenaamde doeloriëntatie, heeft directe gevolgen voor hun motivatie (cf. Van Yperen, 2003). Doeloriëntaties zijn grosso modo op te delen in streeforiëntaties en vermijdoriëntaties. Werknemers met een streeforiëntatie richten zich op positieve uitkomsten zoals uitdaging en groei, terwijl werknemers met een vermijdoriëntatie negatieve uitkomsten zoals falen en klachten willen vermijden. Uit onderzoek komt naar voren dat werknemers met een streefgerichtheid een sterkere motivatie rapporteren (Van Yperen, 2006).
Doelstelling
Het doel van dit project is meer inzicht te verkrijgen in de specifieke rol van werkkenmerken, persoonskenmerken (i.c. doeloriëntaties) en herstel tijdens/na het werk om de arbeidsmotivatie van medewerkers in de verpleeghuiszorg te vergroten. Meeliftend op een recent gestarte interventiestudie in twee verpleeghuisorganisaties zullen twee dagboekstudies uitgevoerd worden onder 60 medewerkers teneinde intra-individuele en momentane processen rondom arbeid en motivatie in kaart te brengen. Zowel aan het begin als aan het eind van deze studies vullen de deelnemers tevens een schriftelijke vragenlijst in.
De bevindingen zullen na iedere dagboekstudie worden teruggekoppeld aan de hand van een kort verslag danwel presentatie. Het project sluit af met een praktijkboek en opzet van een leernetwerk voor andere organisaties. Voor dit project wordt € 20.000,= financiering gevraagd.
Aanpak
Begin 2009 is een interventiestudie in twee verpleeghuisorganisaties gestart: een organisatie in Noord-Holland (Purmerend e.o.) en een organisatie in Zuid-Limburg (Kerkrade e.o.). Uit iedere organisatie participeren vier zorgafdelingen in het interventie-onderzoek: twee afdelingen waar een interventie zal plaatsvinden (de experimentele groepen) en twee afdelingen die zullen fungeren als vergelijkingsgroepen. In totaal doen dus acht afdelingen aan het onderzoek mee (vier experimenteel en vier vergelijking). Op basis van een nulmeting wordt een individueel- en afdelingsprofiel opgesteld op basis van taakeisen, hulpbronnen,
herstelmogelijkheden en persoonsfactoren. Deze profielen dienen als basis voor de interventies, die in het najaar van 2009 geïmplementeerd zullen worden. Voorbeelden van interventies zijn het vergroten van specifieke hulpbronnen, meer inzicht in specifieke herstelmogelijkheden tijdens en na het werk, en het beïnvloeden van doeloriëntaties. Meeliftend op dit onderzoek zullen in de onderhavige studie twee dagboekstudies uitgevoerd worden teneinde intra-individuele en momentane processen in kaart te brengen (ofwel, het bestuderen van acute effecten alsook openen van de ‘black box’, wat met de interventiestudie
nagenoeg onmogelijk is). Deze studies vinden plaats voor en na de interventies, waardoor tevens daadwerkelijke 'verandering' gemodelleerd kan worden. Zowel aan het begin als aan het eind van deze dagboekstudies vullen de deelnemers een schriftelijke vragenlijst in (ofwel de nulmeting en de 1e follow-up meting van de interventiestudie), om bijvoorbeeld chronische taakeisen en doeloriëntaties in kaart te brengen.
Resultaten
- Groter inzicht in het specifieke effect van (acute) werkkenmerken, persoonskenmerken en herstel op arbeidsmotivatie van medewerkers in de verpleeghuiszorg
- Toegenomen arbeidsmotivatie van medewerkers in de verpleeghuiszorg
- Tussentijdse evaluaties in de vorm van rapportages (zowel schriftelijk als via intranet)
- Praktijkboek met ideeën en voorstellen, gebaseerd op een breed reservoir aan onderzoeksresultaten, ervaringen uit de praktijk en diverse theoretische perspectieven
Communicatie
- Uitgave van een praktijkboek in de boekenreeks van de NSvP
- Opzetten van een leernetwerk voor andere organisaties
Een algemene terugkoppeling van de resultaten van de twee dagboekstudies vindt plaats in de vorm van een praktijkboek met ideeën en voorstellen (december 2010). Deze zijn gebaseerd op een breed reservoir aan onderzoeksresultaten, ervaringen uit de praktijk en diverse theoretische perspectieven. Tevens zullen in beide organisaties plenaire presentaties gehouden worden over de onderzoeksbevindingen en de daaruit te trekken lessen. Tot slot zal een leernetwerk voor andere organisaties opgezet worden (deels via beroepsverenigingen en via een website), gebaseerd op bevindingen uit met name de dagboekstudie, maar ook de interventiestudie.