In 2002 werd Arjan Erkel als medewerker van Artsen zonder Grenzen twintig maanden gegijzeld door rebellen in de Russische deelstaat Dagestan. Die ingrijpende ervaring leverde hem nieuwe inzichten over leven en werken op die hij graag doorgeeft aan anderen. Erkel bedacht de term Ontgijzelen: via zelfreflectie kijken naar belemmeringen in je leven of je werk, en daar iets aan veranderen. Jezelf de vraag stellen: welke oude patronen die eigenlijk niet meer werken staan mijn groei in de weg, en waar laat ik ruimte liggen? Een interview met Arjan Erkel
Beperkte leefruimte
Tijdens zijn gevangenschap zat Arjan Erkel een groot deel van de tijd opgesloten in een hokje van anderhalf bij twee meter. “Dat was een heel beperkte leefruimte. Ik dacht: ik moet in elk geval mijn best doen om het naar m’n zin te krijgen. Toen ben ik gaan kijken wat ik zelf kon doen en waar ik anderen nodig had om mijn situatie te verbeteren. Het interesseerde mijn gijzelnemers niets hoe het met me ging, als ik maar in leven bleef: ik was handelswaar. Ik moest dus in de eerste plaats contact maken met mijn bewakers, hen zover krijgen dat ze iets voor mij wilden doen, méér dan dat ze tot dan toe deden. Het duurde lang, maar uiteindelijk lukte dat. Ik mocht gaan koken, af en toe eens naar buiten, televisie kijken. Dus die vooruitgang is er gekomen. Dat lag niet alleen aan mij, maar mijn inzet was wel belangrijk.”
Accepteer een nieuwe werkelijkheid
Door zijn werk voor Artsen zonder Grenzen was Erkel wel het een en ander gewend. “Ik had geweld meegemaakt, in rare landen gewerkt. Maar mijn vrijheid was me nog nooit ontnomen. Toch had ik ook vóór die gijzeling al de overtuiging dat je verantwoordelijk bent voor je eigen keuzes, en dat je in elke situatie eruit moet halen wat erin zit. Je hebt maar één leven, dus ga vooral doen wat je leuk en interessant vindt. Daarnaast moet je kunnen accepteren wat er is. Mensen die dat niet kunnen, krijgen vaak heel negatieve energie. Ik had dat in het begin ook. Maar later dacht ik: dit is wel mijn nieuwe werkelijkheid, dus van hieruit moet ik gaan acteren. De negativiteit verdween daardoor voor een groot gedeelte. Je moet denken: wat kan ik nu zélf gaan doen?”
Ontgijzelen: loslaten van belemmeringen
Eenmaal terug in Nederland zette Erkel zijn ervaringen om in het ontgijzelingsmodel, een methode om mensen te inspireren en in beweging te brengen zodat ze de regie nemen over hun leven en hun werk. “Als je rapporten leest over hoeveel mensen met tegenzin naar het werk gaan, niet alles eruit halen wat erin zit, de vijfjes- en zesjesmentaliteit die er heerst… Mensen laten zich gijzelen door de waan van de dag of door hun hypotheek, de kinderen, hun relatie, het werk. Het loslaten van die belemmeringen noem ik ontgijzelen. Daarbij gaat het er vooral om dat je kijkt wat je aan je eigen situatie kunt doen, en daar de volledige verantwoordelijkheid over te nemen. Stel: je zit op je werk en je hebt het niet naar je zin. Vraag je dan eens af: ga ik solliciteren, of een extra cursus doen? Stap naar je baas, spreek je collega’s aan. Dat zijn allemaal kleine stapjes die je kunt zetten.”
Netwerktraining voor allochtone studenten
“Ik vind het altijd zonde als mensen denken: ik zit mijn tijd nog wel uit de komende vijftien jaar. Met andere woorden: je houdt jezelf vast in een situatie waarin je het niet naar je zijn hebt. Waarom zou je dat doen? Neem je eigen lot in handen. Het helpt niet om te zeggen 'De school of de baas doet het niet goed'. Zorg dan dat je een negen of een tien scoort, of dat je goeie referenties hebt. Alles wat je zelf kunt beïnvloeden moet je zo goed mogelijk doen.
Ik ben nu bezig met een training voor allochtone studenten. Zij zeggen: we hebben geen netwerk, we komen niet zo makkelijk weg uit ons eigen wereldje. Maar wie weerhoudt hen ervan om morgen naar een netwerkborrel te gaan, of de telefoon te pakken en iemand te bellen die hun wereld wél helemaal begrijpt? Het is vaak gewoon een kwestie van een beetje lef.”
Je hele leven bij één werkgever of verander je mee?
Er zijn natuurlijk best mensen die hun hele leven bij dezelfde werkgever blijven en daar tevreden mee zijn, zegt Erkel. “Dus je moet je eerst afvragen: vind ik het de moeite waard om te veranderen? Maar dan nog… je hebt vaak geen keuze. De wereld gaat steeds sneller, functies en beroepen ontwikkelen zich razendsnel. De directiesecretaresse van vroeger is nu managementassistent, met alle extra verantwoordelijkheden van dien. Dus ook al wil je het niet, je móet wel veranderen, anders word je op een gegeven moment weggedrukt. Hoe star wil je dan zijn? Hoe boos wil je worden? Of verander je mee?”
Tips voor wie zelf wil ontgijzelen:
- Doe eerst een zelfanalyse: Wat heb ik voor belemmeringen in mijn leven? Waaraan verspil ik mijn energie? Waarom zet ik geen nieuwe stappen?
- Ga daarna aan je ambities (acties) werken.
- Zoek het dicht bij jezelf. Blijf authentiek in je gedrag.
- Kijk of je wensen reëel zijn.
Reageren